در حالی روز جاری شاهد نکوداشت نیم قرن در کشورمان هستیم که شاید به جرات بتوان یک دهه از دوران رشد و توسعه بازار سرمایه کشور را مرتبط با اقدامات انجام‌شده در فرابورس ایران دانست.

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،فرابورس ایران به عنوان یکی از 4 بورس رسمی فعال در کشور به منظور توسعه بازارها و ابزارهای مالی و همچنین پوشش خلاهای ناشی از عدم دسترسی بخش عمده‌ای از صاحبان صنایع به بازار سرمایه، فعالیت خود را به طور رسمی از 6 مهرماه سال 88 در بازار سرمایه آغاز کرد.

فرابورس که ابتدا آمده بود در قالب بازاری خارج از بورس به فعالیت بپردازد، با رشد و توسعه سریع خود در دو بُعد بازار سهام و اوراق و پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای متنوع تامین مالی، از سال‌های پیش به‌عنوان یک بورس کامل و ساختاریافته فعالیت‌های خود را پی گرفته و هم‌اکنون در امتداد همین رسالت‌ها در حرکت است.

بررسی روند رشد و توسعه فرابورس به خوبی نشان می‌دهد، فراتر از انتظاراتی که پیش از راه‌اندازی آن وجود داشت، مسیر شکوفایی و بلوغ این بورس طی شده است. در واقع از آنجاکه دلیل عمده بنگاه‌های اقتصادی برای حضور در بازار سرمایه، دسترسی به تامین مالی راحت‌تر برای پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای است، دارا بودن سازوکارهایی ساده‌تر و تنوع در شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس، امکانی را فراهم کرده تا بنگاه‌های اقتصادی بتوانند با کسب حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، به این بورس وارد شده و از تمامی مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار مبادلات اوراق بهادار بهره‌مند شوند.

در حال حاضر 9 بازار و تابلو معاملاتی شامل بازارهای اول، دوم، سوم، پایه الف، پابه ب، پابه ج، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و در نهایت بازار مشتقه در فرابوس ایران به فعالیت مشغولند و نماد معاملاتی بیش از 200 شرکت در بازارهای مختلف این بورس در حال معامله است. در همین حال در بازار ابزارهای نوین مالی نیز صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF)، صندوق‌های جسورانه (VC)، اوراق تامین مالی استاندارد، اوراق تامین مالی واجد شرایط خاص، اسناد خزانه اسلامی و اوراق تسهیلات مسکن مورد معامله قرار می‌گیرند که بسیاری از آن‌ها برای نخستین بار توسط فرابورس به مخاطبان و ذی‌نفعان مختلف معرفی شده است.

فرابورس مهد نخستین‌های بازار سرمایه

در راستای تامین مالی بخش مسکن شاهد آن هستیم نخستین صندوق زمین و ساختمان به‌منظور هدایت سرمایه‌های خُرد و فردی به سمت پروژه‌های ساختمانی دارای توجیه و سودآور 8 شهریورماه 93 در فرابورس ایران شکل گرفت و از آن زمان تاکنون چند صندوق در بازار سرمایه فعال ‌شده‌اند.

معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله سهام و اوراق بهادار با درآمد ثابت و مختلط دستاورد دیگر فرابورس به شمار می‌رود که هم‌زمان با چهار سالگی آن رقم خورد.

ورود و پذیرش اوراق تسهیلات مسکن

از دیگر اقدامات مهم فرابورس طی این سال‌ها همچنین می‌توان به ورود و پذیرش اوراق تسهیلات مسکن (تسه) اشاره کرد؛ اوراق گواهی حق تقدم مسکن که پیش‌تر در شعب بانک مسکن و تحت یک بازار غیرمنسجم معامله می‌شد، پس از پذیرش این اوراق در فرابورس ایران از شرایط معامله‌ای رسمی و ضابطه‌مند بهره‌مند شده و قیمت این اوراق در فضایی شفاف اعلام می‌شود.

به این ترتیب با خریداری این اوراق و دریافت وام‌های مرتبط با آن از بانک مسکن، گامی مثبت در جهت خانه‌دار شدن افراد با صرف هزینه و زمان کمتر میسر شده است.

راه‌اندازی بازارها و ابزارهای نوین مالی

از سوی دیگر این رکن بازار سرمایه همواره تلاش کرده تا علاوه بر اقداماتی به منظور تامین مالی دولت و بخش خصوصی از طریق پذیرش انواع اوراق بهادار (انواع صکوک اجاره، مرابحه، اوراق رهنی، اسناد خزانه اسلامی و...)، همچنین در زمینه تجهیز منابع برای اکوسیستم دانش‌بنیان کشور مشارکت کرده و نقش اثرگذاری ایفا کند.

در این راستا و طی سال‌های اخیر، چندین برنامه توسعه‌ای در فرابورس ایران جهت نیل به اقتصاد دانش‌بنیان آغاز شده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به مواردی از قبیل «راه‌اندازی بازار دارایی فکری»، «تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه» و توسعه نظارت‌پذیر «پایگاه‌های تأمین مالی جمعی» اشاره کرد.

در حال حاضر سه صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه (VC) در فرابورس ایران فعال هستند. صندوق سرمایه سرمایه‌گذاری رویش لوتوس، یکم آرمان آتی و صندوق توسعه فناوری آرمانی VCهای فعال در بازار فرابورس به شمار می‌روند که در زمینه تامین مالی حوزه‌هایی همچون سلامت (سلول‌های بنیادی)، فناوری مالی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، پتروشیمی، آب و حوزه فرهنگ فعالیت می‌کنند.

در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) نیز که دارای دو تابلو رشد و دانش‌بنیان است در حال حاضر دو نماد معاملاتی مربوط به شرکت‌های «گز سکه» در تابلو دانش‌بنیان و «مجتمع پتروصنعت گامرون» در تابلو رشد توسط سهامداران دادوستد می‌شوند.

توسعه بازار بدهی

تلاش‌های فرابورس در زمینه تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان در حالی است که این بورس همچنین حضور بازار بدهی را در کنار بازار سهام و سایر بازارها و ابزارها یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌داند. در این راستا نیز اسناد خزانه اسلامی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بازار بدهی ایران به شمار می‌رود که از مهرماه 94 از کانال فرابورس ایران وارد بازار سرمایه شد و از طریق آن تامین مالی گسترده‌ای برای دولت رقم خورد. معاملات ثانویه این اوراق از طریق بازار فرابورس تاکنون منجر به تامین منابع مالی لازم برای کاهش بدهی دولت به پیمانکاران و افزایش شفافیت مالی دولت شده و همچنین نقش مهمی در کاهش استقراض دولت از سیستم بانکی ایفا کرده است.

بررسی تامین مالی‌های صورت گرفته از فرابورس

به موازات نوآوری‌های متعددی که در طول سال‌های اخیر در بستر بازارهای مختلف فرابورس ایران رقم خورده است، آمارها همچنین نشان می‌دهند در بازه زمانی سال‌های 88 تاکنون حدود 65 هزار و 800 میلیارد تومان تامین مالی از طریق بازارها و ابزارهای حاصل شده که بیشترین سهم از این رقم مربوط به اسناد خزانه اسلامی بوده است.

بر این اساس تنها طی سال‌های 94 تاکنون شاهد تامین مالی 25 هزار و 500 میلیارد تومانی این اوراق از بستر بازار فرابورس بودیم. ضمن اینکه تامین مالی حدود 19 هزار میلیارد تومان نیز مربوط به پذیره‌نویسی اوراق و سهامی بوده که در بازارهای فرابورس رقم خورده است.

همچنین طی مدت مذبور حدود 18 هزار و 700 میلیارد تومان مربوط به تامین مالی‌های صورت گرفته در خصوص افزایش سرمایه شرکت‌ها و مابقی یعنی رقمی بیش از 2 هزار و 500 میلیارد تومان مرتبط با عرضه‌های اولیه در بازارهای اول، دوم و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط بوده است.

نگاهی به عرضه‌های اولیه

طی سال‌های اخیر در بازارهای سهام فرابورس ایران شاهد گشایش نماد و عرضه‌ اولیه بسیاری از شرکت‌ها بوده‌ایم که از این طریق پای بنگاه‌های اقتصادی متعددی به فرابورس باز شده و به تامین مالی و برندسازی آن‌ها کمک کرده است.

شرکت «مرجان کار» نخستین نماد معاملاتی است که در فرابورس ایران عرضه اولیه شده است. این نماد مهرماه سال 88 وارد این بازار شد و هر سهم این شرکت در نماد «کمرجان» 450 تومان قیمت خورد. شرکت «کویر تایر» نیز با کشف قیمت 200 تومانی هر سهم، دومین نماد وارد شده به این بازار بود. همچنین در سال 88 دو شرکت دیگر یعنی بیمه دی و لیزینگ ایرانیان نیز به این بازار وارد شدند. البته طی سال‌های بعد «پکویر» و «وایران» با کسب شرایط مورد نظر و ارتقای درجه به بورس تهران منتقل شدند.

در سال بعد یعنی سال 89 شاهد ورود 8 شرکت جدید دیگر از طریق عرضه اولیه به فرابورس ایران بودیم. عمران و توسعه شاهد، مهندسی صنعتی روان فن‌آور، تجارت الکترونیک پارسیان، گسترش سرمایه‌گذاری ایرانیان، صنایع فولاد آلیاژی یزد، همراه اول، بالاست و سبحان دارو از جمله این عرضه‌ها بودند. در این میان همراه اول به عنوان نخستین اپراتور تلفن همراه و همچنین یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌ها، شاهد عرضه اولیه سهام خود در فرابورس بود. هر سهم «همراه» در حالی حدود 3500 تومان قیمت خورد که این عرضه بیش از 393 میلیارد تومان به ارزش بازار فرابورس افزود.

روند ورود شرکت‌های جدید به بازارهای سهام فرابورس از طریق گشایش نماد و عرضه اولیه در سال‌های بعدی نیز ادامه یافت به طوری که در سال 1390 سهام 11 شرکت از جمله «آس‌پ»، «ثباغ»، «ثتران»، «ثشرق»، «افرا»، «سیستم»، «ذوب»، «قشیر»، «شپدیس»، «زاگرس» و «مارون» تنها از طریق عرضه اولیه به بازارهای اول و دوم وارد شدند.

طی سال‌های 91 تاکنون نیز 65 شرکت دیگر از طریق عرضه اولیه معاملات خود را در بازارهای فرابورس آغاز کرده‌اند و این در حالی است که با احتساب گشایش نمادهایی که در طول این سال‌ها رقم خورده، آمار شرکت‌های حاضر در بازارهای اصلی فرابورس بیش از این تعداد است. اما به هر ترتیب در مجموع، از سال 88 تا کنون تنها از طریق عرضه اولیه رقمی بیش از 2 هزار و 500 میلیارد تومان تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی حاصل شده است.

از آنجا که تمامی بورس‌های فعال در کشور کارکردها و جایگاه متفاوت خود را دارند و همگی آن‌ها نقش مهمی در تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصادی در کشور ایفا می‌کنند این انتظار وجود دارد که همواره شاهد تعمیق بیش از پیش بازار سرمایه و تکمیل پازل تامین مالی این بازار به کمک رشد و توسعه بورس‌های فعال در کشور باشیم که این مهم به طور قطع کمک می‌کند، به واسطه تامین مالی بخش‌های بیشتری از اقتصاد، دستیابی به رشد اقتصادی در کشور سریع‌تر از گذشته محقق شود.