نقش بورس کالا در توسعه بخش کشاورزی

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین، در چند سال اخیر، با ارائه ابزارهای نوین در عرصه محصولات کشاورزی، تغییرات شگرفی در بازار این محصولات ایجاد کرده است. نگاهی گذرا به عملکرد دو سال اخیر بورس کالای ایران حاکی از این است که با ارائه سیاست قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی، بار گرانی را از شانه دولت برداشته و همچنین بازار محصولات کشاورزی را نیز پویاتر از قبل کرده است. البته ابزارهای دیگری مانند گواهی‌های سپرده کالایی نیز در این بازار ایجاد شدند که چشم‌انداز آن‌ها، رشد کمی و کیفی محصولات کشاورزی قلمداد می‌شود.

اجرای سیاست قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی در بخش کشاورزی بیش از 70 درصد از هزینه‌های دولت را در مورد محصولاتی که تا پیش از این برای آن‌ها خرید تضمینی انجام می‌شد، کاهش داده است. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به نظر من این سیاست، سیاست درستی است؛ زیرا فضای معاملات در بورس باعث ورود بخش خصوصی می‌شود. هم اکنون جو و ذرت از طریق بورس کالای ایران معامله می‌شود و این موضوع باعث شده فروشنده و خریدار زودتر به کالا و پول خود برسند و اگر مابه‌التفاوتی بماند، دولت پرداخت می‌کند. در واقع با استمداد از این روش معاملاتی، بار خرید تضمینی محصولات کشاورزی از روی دوش دولت برداشته شده است. از این رو، امسال نیز بحث عرضه و انجام معاملات محصولات دیگری همچون برنج در بورس کالا در دست بررسی قرار گرفت. به هر حال هرچقدر معاملات این محصولات، سهم بیشتری در بورس کالا پیدا کند، می‌تواند رویه درست‌تری نسبت به وضعیت کنونی داشته باشد. البته نظارت در این بازار باید نظارت دقیق و عادلانه‌ای باشد تا این بازار رونق بیشتری پیدا کند.

لازم به ذکر است که طبق ماده 32 در قانون برنامه ششم توسعه، به دولت اجازه داده شده با استفاده از ابزار-های مالی بازارهای کالایی را تنظیم کند. در ادامه راه بهره‌گیری از بسترهای بورس کالای ایران در وزارت جهاد کشاورزی، علاوه بر قوانین مذکور که تکالیفی است که به صورت صریح مجلس بر دوش وزارتخانه گذاشته است، مقام ریاست جمهوری نیز برای پوشاندن جامه عمل به این دستاورد قانونی برنامه ششم توسعه، اولویت‌هایی را در حکم وزیر مشخص کرده‌اند که بررسی آن‌ها نشان می‌دهد بورس کالای ایران می‌تواند بستر مناسبی برای اجرای این تکالیف باشد.

همان طور که اشاره کردید، جو و ذرت محصولاتی هستند که معاملات آن‌ها در تالار کشاورزی بورس کالای ایران انجام می‌شود. اگر محصولاتی مانند پسته، زعفران، خرما و محصولات دیگری از این دست (که در آن‌ها مزیت نسبی وجود دارد) به بورس کالا وارد شوند، در افزایش حجم تولید و کیفی‌سازی این محصولات چه اثراتی می‌گذارد؟

محصولات جو و ذرت برای مصرف داخلی تولید می‌شوند و اگر تولید داخل کفاف نداد، این دو محصول وارد می‌شود. متأسفانه برخی از محصولات پر مزیت ایران، حضوری که شایسته مزیت‌های کیفیتی آن‌ها باشد، در بازارهای جهانی ندارند و در واقع نام ایران معرف این محصولات در جهان نیست؛ به طور مثال، محصول زعفران به دلیل نبود بازاریابی گسترده و بسته‌بندی مناسب در حد کیفیت محصول، هم اکنون از طریق تجار افغانستان به اروپا می‌رود و در اسپانیا بسته‌بندی می‌شود. این رویه سبب شده است که هویت زعفران ایرانی کم کم از بین برود؛ بنابراین، در مورد چنین محصولاتی که هویت صادراتی و ارزآوری دارند، صنوف باید همکاری و همیاری لازم را داشته باشند و از طریق بورس کالا با برند ایرانی در بازارهای صادراتی حضور پیدا کنند. البته پسته وضعیت بهتری نسبت به زعفران دارد، هرچند پسته چین و آمریکا رقیب این محصول شده است.

استفاده از نظام انبارداری و توسعه ابزار گواهی سپرده کالایی تا چه اندازه در مدیریت بازار محصولات کشاورزی مؤثر است؟

استفاده و ایجاد ابزار گواهی سپرده کالایی یکی از اقدامات مثبت بورس کالای ایران در سال‌های گذشته بوده است؛ چرا که تجربه روش‌های متفاوت باعث اعتلای بازارهای کالایی خواهد شد. اکنون استفاده از این ابزار مالی در بازار پسته، باعث شده کارگزاری‌های متعدد فعال در کرمان برای ورود صادرکنندگان پسته به بورس اعلام آمادگی کنند. عرضه پسته در بورس در قالب قرارداد گواهی سپرده کالایی، در کنار قرار دادن افرادی تحت عنوان مباشر یا بازارگردان برای مدیریت جمع‌آوری و عرضه پسته به بورس از جمله اقداماتی است که در عرضه این محصول مهم در بورس کالا صورت گرفت. در واقع در توافقات اولیه برای راه‌اندازی بازار پسته در بورس کالا، بانک کشاورزی قول مساعدت داده که بخشی از تسهیلات حوزه کشاورزی را به تجارت محصولات به خصوص پسته اختصاص دهد؛ بر این اساس، مباشران و بازارگردان‌های پسته می‌توانند از منابع مالی کشاورزی استفاده کنند. همچنین، بخش ارزی برای توسعه صادرات پسته نیز از طریق صندوق توسعه ملی فراهم خواهد شد.

همان طور که می‌دانید طی دو سال گذشته توسعه ابزارهای معاملاتی در بورس کالای ایران به رونق معاملات کشاورزی در این بورس منجر شده است. به اعتقاد شما ابزارهای کنونی بورس، کارایی لازم برای ساماندهی بازار محصولات کشاورزی را در اختیار دارد؟ آیا توسعه و به‌کارگیری این ابزارها و افزایش حجم معامله محصولات کشاورزی در بورس کالا، تصدی‌گری دولت را در این بخش کم خواهد کرد؟

قطعاً همین طور خواهد بود؛ چرا که توسعه بورس یعنی واسپاری امور به خود بازار. به اعتقاد من هر چقدر بتوانیم تصدی‌گری دولت را در بخش کشاورزی کم کنیم، به نفع دولت و بازار محصولات کشاورزی است. منابع دولت بسیار محدود است؛ بنابراین، نمی‌توان و نباید انتظار داشت که دولت در بخش‌های مختلف فعال شود. این کاهش تصدی‌گری می‌تواند از طریق بورس کالای ایران و صندوق‌های کالایی مختلف و همچنین از طریق بانک‌ها انجام شود؛ به نظر می‌رسد که ابزارهای بورس کالا کارایی لازم برای مدیریت بازار محصولات کشاورزی را داراست. آنچه در این میان اهمیت دارد این است که روند خرید و فروش، فرآوری و بازاریابی محصولات کشاورزی باید به گونه‌ای باشد که استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در کشور را میسر سازد.