خرید و فروش اوراق بهادار در سامانه معاملات بورس براساس سازوکار نام‌آشنای "حراج" انجام می‌شود؛ البته یک حراج کاملا پیشرفته و مکانیـزه. حراجی که اولویت اول آن، قیمت مناسب و اولویت دوم آن، زمان ارائه سفارش است. بگذارید با یک مثال، این موضوع را توضیح دهیم .

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین، فرض کنید شما در ساعت 9 صبح، به کارگزاری بورس مراجعه و فرم درخواست خرید هزار سهم شرکت "الف" به قیمت هر سهم 1500 ریال (150تومان) را تکمیل و همراه فیش واریزی، تحویل کارگزار می‌دهید. طبیعتا کارگزار بلافاصله درخواست خرید شما را وارد سامانه معاملات می‌کند.

در همان زمان یعنی ساعت 9 صبح، فرد دیگری نیز به یک شرکت کارگزاری دیگر در منطقه و یا شهر دیگری مراجعه کرده و وی هم با تکمیل فرم مربوط، درخواست خرید سهام شرکت "الف"، البتـه با قیمت 1520 ریال (152تومان) را به کارگزار ارائه داده و کارگزار، درخواست را وارد سامانه معاملات می‌کند.

در چنین شرایطی، سامانه معاملات درخواست خرید فرد دوم را در مقایسه با درخواست شما، در اولویت قرار خواهد داد، چرا که وی برای خرید، قیمت بالاتری پیشنهاد داده است و طبیعتا، متقاضیان فروش سهام شرکت "الف" ترجیح می‌دهند سهام خود را به قیمت بالاتـر بفروشند.

در مورد فروش نیز دقیقا به همین شکل است، با این تفاوت که در فروش سهام و سایر اوراق بهادار، هرچه قیمت کمتر باشد، در اولویت قرار خواهد داشت، زیرا خریداران ترجیح می‌دهند اوراق بهادار را با قیمت کمتـر خریداری کنند. بنابراین، مشخص شد که اولین معیار در اولویت‌بندی درخواست‌های خرید و فروش توسط سامانه پیشرفته معاملات بورس، اولویت قیمتی است.

اما منظور از اولویت دوم، یعنی اولویت زمانی چیست؟ در مثال قبل، فرض کنید شما درخواست خرید هزار سهم شرکت "الف" با قیمت هر سهم 1500 ریال (150تومان) را در ساعت 9 صبح به کارگزاری داده‌اید و فرد دیگری، درخواست خرید هزار سهم شرکت الف با همان قیمت، یعنی 1500 ریال (150تومان) را در ساعت 9:10 صبح یعنی 10 دقیقه پس از درخواست شما ارائه داده است. در چنین شرایطی، سامانه معاملات به صورت خودکار، اولویت خرید را به شما داده و ابتدا، برای شما سهام شرکت الف را خریداری می‌کند، بنابراین، طبیعتا اگر تنها هزار سهم از سهام شرکت الف برای فروش عرضه شده باشد، سامانه معاملات آن سهام را به شما تخصیص خواهد داد و فرد مذکور، از خرید سهام بازخواهـد مانـد.

در شکل زیر، تصویری از درخواست‌های خرید و فروش برای سهام یک شرکت در سامانه معاملات بورس، نشان داده شده است. توجه فرمایید که ارقام به ریال است.



همانطور که در این تصویر مشخص است، در حال حاضر 28 نفر متقاضی خرید سهام شرکت موردنظر با قیمت 6632 ریال هستند، 1 نفر متقاضی خرید با قیمت 6601 ریال و 5 نفر هم متقاضی خرید با قیمت 6600 ریال است. بنابراین، همان طور که گفته شد، درخواست‌های خرید به ترتیب از بالاترین قیمت به پائین‌ترین قیمت، اولویت‌بندی شده‌اند.
در نقطه مقابل، 38 نفر درخواست فروش سهم مذکور با قیمت 6632 ریال را داده‌اند، 1 نفر متقاضی فروش این سهم با قیمت 6650 ریال است و یک نفر هم متقاضی فروش سهم مذکور با قیمت 6660 ریال است. بنابراین، کاملا مشخص است که سامانه معاملات درخواست‌های فروش را به ترتیب، از کمترین قیمت به بیشترین قیمت، اولویت‌بندی کرده است.

اما با توجه به تعدد و تنوع قیمت‌های وارد شده در سامانه معاملات، دقیقا چه زمانی، خرید و فروش در سامانه معاملات انجام می‌شود؟
زمانی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش با هم برابر شوند. در این حالت، سامانه معاملات به طور خودکار خرید و فروش را انجام داده و طبیعتا، بلافاصله سفارش‌های انجام شده، از صف خرید و فروش حذف می‌ شونـد.

یک روز پس از انجام معامله، کارگزار رسید انجام معامله را که اصطلاحا، اعلامیه خرید نام دارد، به سرمایه‌گذار تحویل می‌دهد. اعلامیه خرید، سند رسمی نیست و در آن تنها اطلاعاتـی مانند تعداد سهام خریداری شده، مبلغ سرمایه‌گذاری و مبلغ کارمزدهای کسـر شده آورده شـده است.
سرمایه‌گـذار همچنیـن باید یک روز پس از خرید اوراق بهادار، به شرکت کارگزاری مراجعه و گواهـی نقل و انتقال اوراق بهادار خریداری شده را از کارگزاری دریافت کنند، زیرا هنگامیکه سرمایه‌گذار قصد داشته باشد اوراق بهادار خود را بفروشد، باید گواهی نقل و انقال سهام را به شرکت کارگزاری ارائه دهد .