معاملات روز گذشته بورس تهران با افت ۱۳۶۳ واحدی شاخص کل مواجه شد تا نماگر بازار سهام ضمن یک کانال عقب‌نشینی در سطح ۱۳۶ هزار و ۱۱۰ واحدی قرار بگیرد. به‌رغم فشار شدید فروش در گروه‌های بزر‌گ‌تر بازار، شاخص هم‌وزن رشد بیش از ۴/ ۱ درصدی را تجربه کرد. این موضوع اقبال معامله‌گران به گروه‌های کوچک‌تر بازار را نشان می‌دهد.

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،به نظر می‌رسد کوچ نقدینگی به سهام کوچک‌تر بازار، ابهامات موجود در زمینه قیمت‌گذاری، نگرانی‌های سیاسی اعم از داخلی و خارجی و همچنین ریسک‌های پیرامون بازارهای جهانی مهم‌ترین‌ نقش را در افت یک درصدی شاخص کل داشته‌اند.

سه موتور کوچ نقدینگی به سهام کوچک‌تر
نگرانی‌‌ها از تصمیم‌های سیاست‌گذار و به‌طور خاص وزارت صمت موجب بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران شده است. ردپای این نگرانی‌ها در اظهار‌نظر کارشناسان شرکت‌کننده در نظر‌سنجی سایت تحلیلی «دنیای بورس» به وضوح مشاهده می‌شد. مهم‌ترین مساله در بین فعالان بورسی همچنان نحوه قیمت‌گذاری‌ها در بورس کالا و همچنین بحث نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بوده است. این امر مطابق آنچه اشاره شد، دیروز اقبال به صنایع کوچک‌تر را در پی داشت. دیروز نیز گروه‌های کوچک‌تر بازار همچون بانک، دارو، سیمان و برخی نمادهای غذایی مورد توجه سهامداران قرار داشت. سه موضوع برای صعود قیمت سهام کوچک‌تر عنوان می‌شود. باید توجه داشت در دوران صعود اخیر قیمت سهام مزبور، این گروه‌ها مورد توجه اهالی بازار نبودند و از رالی صعود قیمت‌ها جاماندند. از این رو ورود به سهام در قیمت‌های کنونی از منظر سهامداران قابل توجیه می‌نماید. این امر موجب شده است، در زمان فشار فروش در سهام بزر‌گ‌تر بازار، این نمادها مورد توجه سهامداران قرار گیرند. از سوی دیگر در گزارش‌های ماهانه عملکرد این شرکت‌ها در بخش فروش سیگنال‌های مثبتی پیرامون سهام مزبور منتشر شده بود و این نشانه‌های مثبت نیز در صعود قیمت آنها موثر عمل کرد. علاوه بر این فشار نقدینگی موجود در بازار به دلیل چابکی سهام کوچک‌تر بازار عامل دیگر رشد قیمت سهام به شمار می‌رود. ورود نقدینگی به سهام گروه‌های کوچک‌تر البته فارغ از دلایل بنیادی نیست اما باید دید پشتوانه بنیادی تا کجا سهام را در مسیر صعودی قرار می‌دهد. به دلیل اینکه جریان نقدینگی رشد قیمت‌ سهام کوچک‌تر را پرشتاب کرده است با این حال در صورتی که دیگر عوامل بنیادی رشد قیمت سهام را قابل توجیه نداند، فشار نقدینگی می‌تواند وضعیت پرریسکی پیرامون این نمادها به وجود آورد.

ابهامات قیمت‌گذاری چه زمانی رفع می‌شوند؟
پس از کانال‌شکنی‌های خیره‌کننده شاخص سهام در هفته گذشته و فتح سطح 140 هزار واحدی که خود از تصمیم سیاست‌گذار در قبال نرخ‌گذاری در مورد فرآورده‌های نفتی و محصولات در بورس کالا تاثیر گرفته بود، عقب‌نشینی سیاست‌گذار از این نحوه نرخ‌گذاری در شامگاه دوشنبه، سهام منتفع از این موضوع را تحت فشار قرار داد تا دیروز نیز صنایع مرتبط با فشار فروش همراه شوند. با وجود عدم عقب‌نشینی دولت از تصمیم اخیر خود، انتقادات فراوانی به این نحوه نرخ‌گذاری صورت گرفته است. سخنان علی لاریجانی و گزارش مسعود نیلی در مورد رانت ایجاد شده در بورس کالا از جیب شرکت‌ها به دلالان به این نحوه قیمت‌گذاری مورد توجه بود. این واکنش‌ها عمدتا این نوع قیمت‌گذاری را عقبگرد اقتصادی عنوان کرده‌اند. انتقاداتی که شاید بتواند دولت را به قرار گرفتن در مسیر صحیح مجاب کند.

در این مورد عرضه دیروز مس کاتد مورد توجه قرار داشت. معاملات مس کاتد، هفته گذشته به علت اختلاف شدید قیمتی با مفتول مسی باطل شد و این بار با جهش 48 درصدی قیمت پایه عرضه خواهد شد. بر این اساس دیروز 4 هزار تن کاتد مسی «فملی» در بورس کالا با قیمت پایه 9/ 40 میلیون تومان به ازای هر تن عرضه شد که همین حجم از تقاضا در قیمت پایه در سوی مقابل ظاهر شد. این عدد نسبت به معامله لغو شده هفته پیش این محصول رشدی حدود 48 درصد را نشان می‌دهد. این امر در کنار انتقاداتی که به نحوه قیمت‌گذاری دستوری در بورس کالا صورت گرفته است، در نهایت می‌تواند سیاست‌گذار را در مسیر درست قرار دهد با این حال همچنان اظهار نظر رسمی در این مورد صورت نگرفته و ابهامات فشار را بر قیمت سهام مرتبط در بورس تهران حفظ کرده است. در این باره باید دید در نهایت در نحوه قیمت‌گذاری محصولات چه ساختاری حاصل می‌شود.

تداوم نگرانی‌های سیاسی
به نظر می‌رسد یکی دیگر از محورهای فشار فروش بر سهام بزر‌گ‌تر بازار نگرانی‌های ناشی از استیضاح وزیر اقتصاد و سوال از رئیس جمهور  بوده است. هر چند موضوع طرح سوال از رئیس‌جمهور براساس صحبت‌های علی لاریجانی، رئیس مجلس به قوه قضائیه نمی‌رود تا موضوع در همان کمیته حقوقی مجلس برای اقناع نمایندگان از پاسخ رئیس‌جمهور خاتمه یابد اما به نظر می‌رسد این دو موضوع نیز در عقب‌نشینی سهامداران طی روز گذشته موثر بوده است. در دیگر تحولات سیاسی تهدید و فشار آمریکا در سخنان رئیس‌جمهور این کشور در حالی همچنان ادامه دارد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به معاهده برجام را تاکید کرده است. مذاکرات برجامی ایران با اروپا در حالی وارد مساله بررسی گزینه ایجاد سازوکار مالی شده است که موضوع برقراری صادرات نفت ایران همچنان اولویت نخست ایران در مذاکرات برجام است. سهامداران نیز با دقت تحولات مربوط به این حوزه را رصد می‌کنند که آخرین اخبار از مسیر کاهشی صادرات نفت ایران حکایت دارند. این امر فشار بر معاملات سهام را همچنان حفظ کرده است.

بازارهای جهانی و تهدیدات ترامپ
اما عقب نشینی صنایع بزر‌گ‌تر بازار که عمدتا جزو صنایع کالایی هستند، در شرایط کنونی با ریسک بازارهای جهانی مواجه هستند. هر‌چند به اعتقاد کارشناسان اثر نرخ دلار در وضعیت سودآوری این شرکت‌ها هنوز به‌طور کامل دیده نشده است، اما ترامپ از سه ناحیه نگرانی‌هایی در مورد روند قیمت کالاها در بازارهای جهانی به وجود آورده است. وی در روزهای اخیر تهدید کرده است که درصورت تنظیم نشدن شرایط تجاری از سازمان تجارت جهانی (WTO) خارج می‌شود. ترامپ همچنین به دلیل پیشرفت نامناسب مذاکرات با چین تاکید کرده است، در هفته جدید بر 200 میلیارد دلار از کالاهای چینی تعرفه اعمال می‌کند. در ضلع سوم نگرانی‌ها در مورد بازارهای جهانی، تحولات پیرامون پیمان تجاری نفتا است. نفتا یا پیمان تجارت آزاد آمریکای شمالی که در سال 1994 میان آمریکا، کانادا و مکزیک به امضا رسید، بارها مورد انتقاد رئیس‌جمهوری آمریکا قرار گرفته و خروج از آن یا امضای یک توافق‌نامه جدید به‌عنوان وعده‌های اصلی ترامپ مطرح می‌شود. از نظر وی نفتا منافع ملی آمریکا را تامین نمی‌کند و به زعم او زمینه سوء‌‌استفاده شرکای اقتصادی آمریکا را از بازار بزرگ این کشور فراهم می‌کند، بدون آنکه برای اقتصاد ایالات متحده فرصتی مشابه در کشورهای طرف پیمان ایجاد کند. پس از آنکه آمریکا و مکزیک اعلام کردند بر سر مفاد جدید پیمان نفتا به توافق رسیده‌اند؛ دونالد ترامپ از کانادا خواست ظرف 5 روز درباره پیوستن خود به این پیمان که جایگزین نسخه قبلی نفتا خواهد شد، تصمیم‌گیری کند. حالا کانادا، سومین عضو پیمان نفتا باید تصمیم بگیرد که آیا تمایلی برای امضای مفاد نفتای جدید دارد یا ترجیح می‌دهد نفتا را ترک کند. ترامپ بارها تهدید کرده است که اگر با کانادا در مورد پیمان تجاری نفتا به توافق نرسد، صنعت مونتاژ خودرو کانادا را که مقصد عمده آن بازار خودروی آمریکاست، با وضع تعرفه‌های جدید تنبیه می کند. این عوامل در کنار یکدیگر معاملات بازارهای جهانی را پیچیده کرده است.

مجموع این عوامل باعث شد تا قیمت فلزات پایه در بازارهای جهانی که در پایان هفته روند صعودی را تجربه می‌کردند، در مسیر کاهش قرار بگیرند. قیمت مس در پایان هفته از مرز 6 هزار دلار بالاتر رفته بود، با این حال در شامگاه جمعه بار دیگر سطح 6 هزار دلار را واگذار کرد. قیمت روی نیز که در ساعاتی از معاملات روز جمعه به بالای سطح 2500 نزدیک شده بود، بار دیگر از این سطح عقب‌نشینی کرد. آلومینیوم نیز کمی بالاتر از 2100 دلار ایستاد. ابهام در زمینه نرخ‌گذاری محصولات فلزی در بورس کالا و عقب نشینی قیمت فلزات پایه در بازارهای جهانی دیروز سهام زیرمجموعه گروه فلزات اساسی را تحت‌الشعاع قرار داد تا سه نماد «فولاد»، «فملی» و «فخوز» در صدر نمادها با بیشترین اثر کاهنده بر نماگر بازار سهام قرار گیرند. شاخص گروه فلزات اساسی دیروز افت بیش از 9/ 1 درصدی را تجربه کرد.

فرصتی که باید مغتنم شمرد
همان‌طور که اشاره شد، دیروز با وجود فضای منفی موجود در صنایع کالایی، سایر گروه‌ها با موجی از تقاضا مواجه شدند. همین امر موجب حرکت خلاف جهت شاخص کل و نماگر هموزن شد (افت یک درصدی شاخص کل و رشد 4/ 1 درصدی شاخص هموزن). در صدر صنایع مورد اقبال دیروز، صنعت بانک قرار داشت. جایی که سیگنال مثبت داد وستد سهام بانک ملت دیگر هم‌گروهی‌ها را تحت تاثیر قرار داد. نماد معاملاتی بانک ملت دیروز در مرحله پیش‌گشایش صف خرید سنگینی را تجربه کرد. تشکیل صف خرید به ارزش بیش از 100 میلیارد تومان در دقایق نخست سفارش‌گذاری، تقاضا را در سایر نمادهای بانکی تقویت کرد. برهمین اساس، جو مثبت در داد وستد سهام بانک ملت فارغ از شرایط خاص هر یک از نمادهای بانکی به هم‌گروهی‌ها منتقل شد. صنعت بانک دیروز در صدر جدول صنایع با بیشترین ارزش معاملات قرار گرفت و با رشد 4/ 2 درصدی شاخص مواجه شد. رویدادی که شاید از نظر بنیادی پشتوانه چندانی نداشته باشد اما گویا نظر اهالی بازار در حال حاضر چیز دیگری است. در این خصوص هرچند دلایل بنیادی برای تشکیل صف خرید در نماد بانک ملت قابل قبول نشان می‌دهد اما اقبال به دیگر نمادها چندان دلیل خاصی ندارد. به‌طور مثال اقبال به سهام بانک دی با زیان انباشته سنگین و زیان 1300 میلیارد تومانی تا پایان خرداد 97 (بیش از 200 تومان زیان به ازای هر سهم در بازه سه ماه نخست سال جاری) نشان دهنده اقبال بدون پشتوانه بنیادی است که در صورت تداوم می‌تواند شرایط متزلزلی را رقم بزند. با وجود این موضوع، بسیاری از کارشناسان معتقدند دیر یا زود بازار بین این نمادها تفکیک قائل می‌شود. کمرنگ شدن صف خرید نماد بانک ملت و همچنین دور ماندن توجهات از بانک صادرات می‌تواند نشانه‌ای از این موضوع باشد. اقبال از سهام صنعت بانک در شرایطی افزایش یافته است که کارشناسان شرایط تورمی اقتصاد را فرصتی برای برون رفت بانک‌ها از شرایط کنونی می‌دانند.  به عبارت دیگر کارشناسان، شرایط کنونی اقتصاد کشور را فرصت مناسبی برای اصلاح وضعیت صنعت بانک کشور عنوان می‌کنند. تورم ایجاد شده در اقتصاد فرصت مناسبی را به بانک‌ها برای اصلاح وضعیت ساختاری فراهم کرده است. در چند سال اخیر بحث اصلاح ساختار بانک‌ها به کرات از سوی کارشناسان به‌عنوان مهم‌ترین‌ اولویت اقتصادی کشور مطرح می‌شد اما نگرانی سیاست گذار از تبعات تورمی این امر مانع از آن می‌شد که اصلاح ساختار بانک‌ها صورت گیرد. یکی از مشکلات ساختاری بانک‌ها در سال‌های اخیر دارایی‌های غیر مولد بانک‌ها عنوان شده است. بیش از 40 درصد دارایی بانک‌ها غیر مولد است و در شرایط کنونی این دارایی‌ها از منظر ریالی افزایش بها داشته‌اند. از این رو عرضه این دارایی‌ها بخش قابل توجهی از دارایی غیر‌مولد بانک‌ها را به دارایی مولد تبدیل می‌کند و با بهبود سمت راست ترازنامه می‌تواند مشکلات ساختاری بانک‌ها را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهد.  حال که تورم گریبان اقتصاد کشور را گرفته، دیگر نگرانی از تبعات تورمی اصلاح نظام بانکی کمرنگ شده است و از این‌رو انتظار می‌رود این امر مورد توجه سیاست‌گذار قرار گیرد. جایی که اصلاح نظام بانکی خود می‌تواند گره مشکلات اقتصادی کشور را در شرایط کنونی باز کند. در این میان باید نقش زمان را برجسته دید. اگر در چند سال قبل با چند 10 هزار میلیارد تومان می‌شد مشکلات نظام بانکی را تخفیف داد، در شرایط کنونی با چند صد هزار میلیارد تومان این امر اجرایی می‌شود. از این‌رو این‌بار نباید سیاست‌گذار فرصت طلایی کنونی را از دست دهد چرا‌که مشمول زمان شدن این موضوع وضعیت را بیش از پیش پیچیده می‌کند. بر این اساس انتظار می‌رود بانک‌ها با فروش دارایی‌های غیر‌مولد گامی رو به جلو در جهت آزادسازی منابع قفل شده خود بر دارند تا نظام بانکی با قدرت در مسیر رشد اقتصاد گام بردارد و به خارج شدن اقتصاد از وضعیت کنونی کمک کند. هر چند بعید به‌نظر می‌رسد سهامداران این موضوع را در ارزیابی‌های خود مد‌نظر قرار داده باشند، با این حال در صورت اجرای تغییرات مزبور در وضعیت بانک‌ها، بانک‌های فعال در بورس تهران نیز پس از مدت‌ها دست و پنجه نرم کردن با زیان می‌توانند با حمایت عوامل بنیادی همراه شوند.

چه خبر از دیگر صنایع؟
صنعت دارو نیز دیروز مورد استقبال سهامداران قرار گرفت. سهام زیر‌مجموعه این گروه مدت مدیدی از نگاه سهامداران دور مانده بود. گزارش مرداد ماه اکثر شرکت‌های دارویی از رشد ملموس نرخ فروش محصولات خبر می‌دهد. این موارد مانند دیگر صنایع کوچک مورد اقبال دیروز بازار موجب صعود قیمت سهام زیر‌مجموعه دارو شد. بر این اساس دیروز غالب نمادهای زیر‌مجموعه این گروه با صف خرید مواجه شدند. شاخص این صنعت دیروز با رشد 7/ 3 درصدی مواجه شد. همانند آنچه در بالا اشاره شد، جریان نقدینگی می‌تواند عامل فشار بر سهام این گروه باشد.  عقب‌نشینی شرکت ملی پالایش و پخش از اصلاح نرخ فرآورده‌های ویژه نفتی از روز سه‌شنبه فضای موجود در صنعت فرآورده‌های نفتی را منفی کرد. فشار فروش در این نمادها روز چهارشنبه هفته گذشته تا حدودی کاهش یافت، با این حال تردیدها نسبت به رفتار سیاست‌گذار سبب شد تا سهام زیر‌مجموعه این گروه روز گذشته را با افت قیمت سپری کنند. از این گروه نمادهای «شبندر»، «شپنا» و «‌شتران» دیروز افت شدید قیمت سهم را تجربه کردند و در صدر نمادها با بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه شاخص کل قرار گرفتند.

داد‌وستد سهام از دریچه آمار
شاخص کل بازار دیروز تحت تاثیر غلبه عرضه در سهام شرکت‌های بزرگ با افت یک درصدی مواجه شد. دیروز 2 میلیارد و 998 میلیون سهم به ارزش بیش از 590 میلیارد تومان در بازار سهام به گردش در آمد.از این میزان ارزش معاملات خرد سهام به حدود 556 میلیارد تومان می‌رسید. خالص تغییر مالکیت دیروز به 71 میلیارد تومان و از سوی بازیگران حقوقی به حقیقی به ثبت رسید. نمادهای پالایش فولاد مبارکه اصفهان، ملی مس ایران، پتروشیمی خلیج فارس و فولاد خوزستان بیشترین تاثیر منفی در محاسبه شاخص کل را داشتند. در مقابل نماد بانک ملت و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در صدر نمادها با بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه نماگر بازار قرار گرفتند.