فرابورس برای کنترل ریسک سهامداری چه برنامه‌ای دارد؟
فیلترهای جدید در راه بازار پایه
29 آبان 1397 ساعت 10:30
بازار پایه فرابورس ایران با هدف تسهیل ورود شرکت‌های سهامی عام به بازار سرمایه و سهولت در انجام معاملات آنها، در حالی فعالیت خود را از نیمه خردادماه سال ۱۳۹۰آغاز کرد که بعد از گذشت بیش از ۷سال، همچنان به‌عنوان یکی از پرریسک‌ترین بازارهای سرمایه‌ای مطرح است.
به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،بازار پایه فرابورس نه تنها پذیرای شرکت‌هایی است که در هیچ کدام از بورس‌های کشور پذیرش نشده‌اند، بلکه مجموعه‌ای از ناشران اخراج شده از تابلوی معاملات بورس تهران را در خود جای داده است.
در این بازار بحث عدم تقارن اطلاعاتی و وجود شایعات از مهم‌ترین معضلات است تا جایی که سیاست‌گذاران این بازار به‌طور متناوب، سرمایه‌گذاران را نسبت به قبول ریسک‌های موجود در آن آگاه می‌سازند. این در حالی است که طی ماه‌های اخیر شاهد نوسانات غیرعادی در برخی نمادهای این بازار و بعضا ایجاد زیان‌های قابل‌توجه برای سهامداران بوده‌ایم. این موارد سبب شده تا فرابورس برای کنترل ریسک سهامداری، برنامه‌‌های جدیدی را درنظر بگیرد. مقررات جدید برای ناشران و معامله‌گران این بازار، نشانه‌گذاری شرکت‌ها، تغییر حراج‌ها به حراج پایانی، حذف نوسان 10درصدی در بازار «ب»، ایجاد محدودیت دامنه نوسانی بعد از نوسان 30درصدی در یک روز معاملاتی، امکان فراهم شدن ورود صندوق‌های بازارگردانی و ایجاد فیلترهای نظارتی از جمله برنامه‌هایی است که طبق اظهارات معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران هدفی جز ایجاد یک پلت‌فرم معاملاتی متناسب با شرایط این بازار را دنبال نمی‌کند.به گفته محسنی، تمامی این موارد بهصورت پیشنهاد به سازمان بورس ارائه خواهد شد و در صورت تصویب از سوی سازمان بورس، جایگزین دستورالعمل فعلی خواهد شد.
هدف، ایجاد محدودیت نیست
بهنام محسنی، معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران در ابتدای اظهاراتش به روند کلی معاملات در بازار پایه اشاره کرد و گفت: بازار پایه فرابورس نقل و انتقال سهام آن دسته از شرکت‌هایی که در بازارهای غیر‌متشکل انجام می‌شد را در بستر یک بازار قانونی فراهم کرده است. همچنین این امکان برای مجموعه‌ای از ناشران اخراج شده از تابلوی معاملات بورس تهران نیز بر اساس دستور سازمان بورس مهیا شده است تا مشکل دادوستد سهام برای سهامداران این شرکت‌ها نیز از بستر همین بازار صورت گیرد. وی در ادامه ایجاد دستورالعمل‌های جدید در این بازار را در راستای کنترل هرچه بیشتر دانست و عنوان کرد: در وضع این موارد، هدفی برای ایجاد محدودیت معامله‌گران وجود ندارد. به عبارت دقیق‌تر هدف اصلی در بازار پایه، ایجاد یک پلت‌فرم معاملاتی متناسب با شرایط این بازار است.
دو بعد اصلی بازار پایه
محسنی در ادامه به بررسی شرایط بازار پایه از ابعاد مختلف پرداخت و گفت: در یک بعد اصلی این بازار، ناشران قرار دارند. در بعد دیگر این بازار، می‌توان به نقش سرمایه‌گذاران این بازار اشاره کرد و این دو مبحث، اصلی‌ترین جایگاه را در بازار پایه به خود اختصاص داده‌اند.
وی در ادامه به تشریح بعد ناشران در این بازار پرداخت و گفت: شرکت‌هایی که در این بازار حضور دارند و فعالیت می‌کنند، عمدتا بنگاه‌هایی هستند که در بازار سرمایه پذیرش نشده‌اند و تنها شاهد نقل و انتقال سهام خود در این بازار هستند.
محسنی ادامه داد: در بازارهای اصلی بورس‌ها زمانی که قصد ورود شرکتی به این بازارها گرفته می‌شود و می‌خواهیم عموم مردم و سرمایه‌گذاران، اجازه و قدرت خرید و فروش سهام این شرکت‌ها را داشته باشند، تصمیم به پذیرش این شرکت‌ها و عبور آنها از یکسری فیلترهای خاص می‌گیریم. عموما تمامی این فیلترها بهصورت مشترک در دنیا، هیات پذیرش نامیده می‌شوند. وی ادامه داد: این در حالی است که جو کلی بازار پایه و شرکت‌های موجود در این بازار، از یک شرایط غیرپذیرش شده تبعیت می‌کنند. در واقع این شرکت‌ها در ابتدا بنا بر الزام قانون برنامه پنجم توسعه و در حال‌حاضر طبق قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور به این بازار راه پیدا کرده‌اند. به عبارت دقیق‌تر ماده 36 قانون احکام دائمی، این الزام را برای ورود شرکت‌های مزبور به بازار پایه فرابورس ایران عنوان کرده است. به گفته محسنی، پلت‌فرم بازار پایه صرفا اجرای یکسری موارد قانونی و ایجاد یک فضای مناسب برای نقل و انتقال سهام است. به این ترتیب لزوما ناشرانی که در این بازار فعال هستند، ممکن است از نظر استانداردهای قابل‌قبول در بورس‌ها، مورد تایید نباشند.
نگاهی به شرایط جدید
محسنی در ادامه افزود: در این میان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در بازار پایه، عدم تقارن اطلاعاتی است. به عبارت دقیق‌تر در بازار پایه فرابورس بحث عدم تقارن اطلاعاتی و وجود شایعات مطرح است. بر این اساس اطلاعات بهصورت منصفانه، شفاف و به‌موقع در اختیار سرمایه‌گذاران قرار نمی‌گیرد. وی ادامه داد: هر چند بر اساس قانون، هیات‌مدیره شرکت و همچنین ناشران موظف هستند که همانند یک شرکت پذیرش‌شده در بورس به ارائه اطلاعات بپردازند، اما برخی از شرکت‌ها چنین مواردی را رعایت نمی‌کنند.به گفته محسنی، این اطلاعات شامل صورت‌های مالی دوره‌ای، گزارش‌های عملکرد ماهانه و تمامی اطلاعات مورد نظر برای سرمایه‌گذاری است. وی در ادامه با اظهار این مطلب که فضای کلی بازار پایه به‌گونه‌ای است که این موارد به‌طور صحیح و به‌موقع رعایت نمی‌شود، گفت: باید یک فضای انضباطی برای ناشران درنظر بگیریم. همچنین از سوی دیگر باید شرایط آموزشی برای ناشران این بازار فراهم شود.
محسنی در ادامه توضیح داد: در واقع برخی از ناشران آگاهی کافی نداشته و به دلیل عدم دریافت آموزش مناسب، به ارائه اطلاعات نمی‌پردازند و برخی دیگر تعمدی از ارائه اطلاعات سر باز می‌زنند. برای گروه اول باید آموزش‌های لازم ارائه شود و در دسته دوم نیز موارد انضباطی بیشتری فراهم شود.
معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران در ادامه به سرمایه‌گذاران در بازار پایه به‌عنوان دیگر بُعد مهم این بازار اشاره کرد و گفت: زمانی که با چنین بازاری مواجه هستیم، وظیفه داریم تا به سرمایه‌گذار و معامله‌گر به‌طور مداوم سیگنال رعایت احتیاط را اعلام کنیم.
محسنی ادامه داد: بخش زیادی از شرکت‌های موجود در بازار پایه را شرکت‌های اخراجی از بورس تهران تشکیل می‌دهند. یک بخش دیگر نیز شامل شرکت‌هایی هستند که سابقه فعالیت در بورس را نداشته و در حال‌حاضر تحت یک شرکت سهامی عام مشمول ثبت نزد سازمان هستند. طبیعتا نوع برخورد با این دو گروه متفاوت است. برای آن دسته از ناشرانی نیز که جدیدا به بازار وارد شده و در واقع تعداد سرمایه‌گذار به آن شدت ندارد، باید یک پلان و برنامه‌ریزی خاصی در نظر گرفته شود. محسنی در ادامه تاکید کرد: به‌طور مداوم شفاف‌سازی درخصوص موارد فوق را به سرمایه‌گذاری که تمایل ورود به این بازار و سرمایه‌گذاری در آن را دارد، اعلام می‌کنیم. به عبارت دقیق‌تر سرمایه‌گذاران باید با آگاهی و قبول ریسک‌های مترتب بر آن، وارد این بازار شوند.
امضای بیانیه پذیرش ریسک
محسنی تصریح کرد: الزام سرمایه‌گذاران به امضای بیانیه سلب ریسک برای حضور در این بازار، در راستای یادآوری ریسک‌های زیاد موجود در این بازار است. به عبارت دقیق‌تر سرمایه‌گذار باید از خرید و فروش خود در این بازار با توجه به ریسک بالای آن مطلع باشد. وی ادامه داد: با آنکه معامله‌گرانی که مایل هستند در این بازار فعالیت کنند بیانیه سلب ریسک را پذیرفته‌اند، اما بار دیگر تاکید می‌کنیم این گروه لازم است ریسک‌های موجود در بازار پایه را که مهم‌ترین آن بحث عدم انتشار به‌موقع اطلاعات از سوی شرکت‌هاست بپذیرند و این مساله را پیش از انجام هرگونه معامله‌ای در این بازار به‌درستی مدنظر قرار دهند.
نشانه‌گذاری شرکت‌ها
وی گام بعدی را در مقطع فعلی، بازنگری در شرایط معاملاتی تابلوهای «ب» و «ج» عنوان کرد و گفت: در حال‌حاضر به بازنگری در شرایط معاملاتی تابلوهای «ب» و «ج» بازار پایه پرداخته‌ایم، به‌طوری‌که شاید تصمیم به تغییر نحوه معاملات در این تابلوها گرفته شود. یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده در این زمینه، برچسب زدن یا همان نشانه‌گذاری شرکت‌های فعال در این بازار است، به‌طوری‌که مشخص شود هر شرکتی از چه پیشینه‌ای برخوردار است.
محسنی هدف از این کار را اطلاع‌رسانی بیشتر به سرمایه‌گذاران و جلوگیری از وارد شدن ضرر و زیان به آنها دانست و گفت: در حال‌حاضر در بازار پایه شرکت‌هایی داریم که رو به انحلال بوده، در حال تسویه‌حساب هستند یا دادگاه برای آنها حکم ورشکستگی اعلام کرده است. سرمایه‌گذاران اما بدون توجه به این موارد به خرید و فروش سهام این شرکت‌ها می‌پردازند. شاید بتوان با نشانه‌گذاری شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری در این بازار با دقت بیشتری همراه شود.
وی دلیل ورود معامله‌گران به دادوستدهای بازار پایه را از دو جنبه مورد بررسی قرار داد و گفت: از یک‌سو ممکن است افراد به‌طور ناآگاهانه به خرید و فروش در این بازار بپردازند که در اینجا وظیفه ما اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی هر چه بیشتر در این زمینه است، اما از سوی دیگر ممکن است به قصد منافع سودجویانه و تنها کسب سود به خرید و فروش این قبیل سهام وارد شوند، به‌طوری‌که سهم را خریداری کرده و با قیمت‌های به مراتب بالاتر به دیگر افراد می‌فروشند؛ در این‌صورت ضرر و زیان احتمالی وارد شده، برعهده خودشان خواهد بود.
به گفته محسنی در این شرایط باید از یک‌سو ابعاد اطلاع‌رسانی را افزایش دهیم و از سوی دیگر مقرراتی اعمال کنیم تا انگیزه‌های سودجویانه و سفته‌بازی به کمترین میزان ممکن کاهش یابد تا به این ترتیب به یک فضای نرمال و منطقی در روند معاملات دست پیدا کنیم.
نگاهی به دیگر تغییرات در انتظار بازار
معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران به پیشنهاد دیگر مطرح‌شده در زمینه بهبود معاملات این بازار اشاره کرد و گفت: پیشنهادهای مطرح‌شده به این صورت است که بخشی از معاملات و حراج‌ها به نحوی باشد که شرایط بهتری برای کشف قیمت فراهم شود و این مساله نیازمند اقدامات فنی و بهبود شرایط فنی است. محسنی در ادامه تغییر زمان برگزاری حراج‌ها را مدنظر قرار داد و گفت: در این زمینه پیشنهاد شده که حراج‌ها به حراج پایانی تغییر یابد. همچنین در تابلوی «ب» هر روز یک حراج پایانی انجام شود و در بازار «ج» هفته‌ای یک حراج پایانی صورت گیرد؛ در مابقی روزهای هفته نیز قابلیت معامله به همان آخرین قیمت کشف‌شده انجام شود. وی در ادامه به حراج پایانی اشاره کرد و توضیح داد: در حال‌حاضر در این بازار یک حراج در ساعت 08:30 تا 09:00 صبح است و یک حراج نیز در پایان بازار یعنی 12:00 تا 12:30 است. پیشنهاد شده تا حراج ابتدایی بازار یعنی در ساعات اولیه منتفی شود و در همان پایان معاملات قرار گیرد. به این ترتیب تنها یک حراج پایانی داشته باشیم. در این‌صورت با حراج پایانی در ساعات اتمام بازار، قیمت کشف‌شده در روزهای بعد مبنای خرید و فروش معامله‌گران قرار گیرد.
حذف نوسان 10 درصدی در بازار پایه «ب»
معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران در ادامه اظهاراتش به پیشنهادهای مطرح‌شده برای تغییرات در بازار پایه «ب» فرابورس اشاره کرد. به گفته وی پیشنهاد شده که دامنه نوسان 10درصدی در بازار پایه «ب» برداشته شود و به‌جای آن هر روز در ساعات پایانی معاملات، شاهد انجام حراج پایانی باشیم و قیمت کشف‌شده در این بازار، مبنای معاملات در فردای آن روز قرار گیرد.
وی ادامه داد: همچنین یک مقدار حداقل‌های سفارش برای معامله‌گران افزایش پیدا خواهد کرد. زمانی که بحث کشف قیمت مطرح می‌شود، موضوع حجم سفارش و تناسب آن با قیمت باید رعایت شود. به عبارت دقیق‌تر باید حجم متناسبی با معاملات صورت گیرد. این مورد قرار است در حداقل سفارش وارد شده در این بازار، اعلام شود.
کنترل نوسانات در بازار پایه
معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران در ادامه به نوسانات ایجاد شده در بازار پایه اشاره کرد و گفت: از دیگر موارد مطرح شده در این تغییرات، کنترل نوسانات بازار پایه است به‌طوری‌که چنانچه نوسان‌های ایجاد شده در این بازار برای هر نماد از یک محدوده مشخصی فراتر رفت (30درصد نوسان در یک روز)، نوسان این نماد برای بازه زمانی یک هفته آتی محدود شود. وی در ادامه در پاسخ به این سوال که چه محدودیت نوسانی برای این قبیل نمادها درنظر گرفته‌اید، گفت: پیشنهاد مطرح شده در این زمینه ایجاد محدودیت دامنه نوسان یک درصدی است. این محدودیت نیز برای بازه زمانی یک هفته‌ای اعمال خواهد شد.
امکان فراهم شدن صندوق‌های بازارگردانی
محسنی در ادامه با اشاره به اینکه باید امکان فعالیت صندوق‌های بازارگردانی در این بازار فراهم شود، گفت: بر اساس دستورالعمل فعلی، بازارگردانی سهام را صرفا برای سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده می‌توان انجام داد و برای مابقی شرکت‌ها که پذیرش نشده‌اند این امکان وجود ندارد. به‌عنوان مثال شرکت‌های بازار پایه‌ای از سوی هیات پذیرش فرابورس پذیرش نشده‌اند و در نتیجه امکان بازارگردانی رسمی برای سهام این شرکت‌ها فراهم نیست. وی در ادامه توضیح داد: در حال‌حاضر این امکان می‌تواند برای شرکت‌های بانکی موجود در بازار پایه فراهم شود که بازارگردانی سهام آنان با توجه به مقتضیات صنعت بانکداری صورت گیرد. از سوی دیگر با توجه به گستردگی شرکت‌های موجود در بازار پایه این موضوع که امکان فعالیت صندوق‌های بازارگردانی و صندوق‌های پوششی را در بازار پایه داشته باشیم از سوی سازمان بورس در حال بررسی است. به گفته محسنی ورود و فعالیت صندوق‌های مزبور به بازار پایه نه تنها بهینه‌کردن معاملات در این بازار را به دنبال خواهد داشت، بلکه نوسانات این بازار را پوشش می‌دهد و تمامی این موارد افزایش نقدشوندگی در بازار پایه را نوید می‌دهد.
ایجاد فیلترهای نظارتی
معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران در ادامه به مباحث نظارتی مدنظر در راستای بهبود معاملات بازار پایه اشاره کرد و گفت: تصمیم داریم تا بحث نظارتی در راستای معامله‌گران این بازار را نیز انجام دهیم. به‌طوری‌که سطح دانش، توانایی و مهارت افراد سنجیده شود.وی ادامه داد: در حال‌حاضر همه نوع معامله‌گری در این بازار حضور داشته و فعالیت می‌کنند. با ایجاد فیلترهای مناسب، اگر فردی توانایی لازم را برای حضور در این بازار نداشته باشد، باید به دنبال کسب این دانش‌ها برود، سپس مجوز ورود به این بازار را کسب کند. محسنی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا محدودیتی برای حضور سرمایه‌گذاران حقیقی برای ورود به این بازار درنظر گرفته شده، گفت: خیر محدودیتی وجود ندارد. سرمایه‌گذاران خرد قادر خواهند بود که در این بازار فعالیت داشته باشند. اما با ابلاغ فیلترهای موجود، از آن به بعد باید مجوزهای لازم را در این زمینه کسب کنند.
کد مطلب: 37286