پاییز سال ۹۷ برای بازار سرمایه با تمام پاییزهایی که تا کنون سپری کرده، متفاوت بود؛ پاییزی که امسال بر خلاف سرمای هوا، سرشار از گرما و تکاپو بود. رکوردهای عجیب، فراز و نشیب‌های فراوان و روندهای صعودی و نزولی مکرری که طی شد، گوشه‌ای از رویدادهای بازار سرمایه در پاییز امسال بود. در ادامه به وضعیت کلی بازار سرمایه در سه ماهه سوم می‌پردازیم و نکات مثبت و منفی آن را با دقت بیشتری بررسی می‌کنیم.

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،تابستان بازار سرمایه در حالی تمام شد که شاخص بورس در یک رالی صعودی قدرتمند در حال حرکت بود؛ در اولین روز از پاییز شاخص بورس 160 هزار واحد را تجربه کرد تا در ادامه مسیر رکوردزنی‌های خود، رکوردی دیگر را ثبت کند. به عبارتی دیگر، شاخص بورس در حال تکمیل کردن موج صعودی قدرتمندی بود که چند ماه پیش آغاز کرده بود. این موج در حال تکمیل بود و لیدرهای بازار در آن برهه از زمان، گروه فولادی، فلزات و پالایشگاهی بودند که بقیه گروه‌ها را به دنبال خود می‌کشیدند.

افزایش نرخ فروش محصولات شرکت‌های فلزی منجر شد تا حاشیه سود این شرکت‌ها افزایش یافته و سهام آن‌ها مورد اقبال بازار قرار گرفت. با توجه به این شرایط، وضعیت صعودی بازار سرمایه همچنان ادامه داشت و شاخص بورس توانست با لیدری شرکت‌های مطرح شده خود را به نزدیکی‌های رقم 200 هزار واحد برساند. پس از آنکه 9 روز از فصل پاییز سپری شد، شاخص بورس رقم 197 هزار واحد را لمس کرد و پس از آن موفق نشد تا عدد مورد نظر را لمس کند و وارد مدار اصلاحی شود.
مدار اصلاحی که شاخص بورس از تاریخ 9 مهر ماه آغاز کرده بود، تاکنون ادامه دارد و هم اکنون که پاییز تمام شده عطای بازار سرمایه را به لقایش بخشیده، فصل زمستان در شرایطی شاخص بورس و بازار سرمایه را از فصل پاییز تحویل می‌گیرد که شاخص بورس همچنان در مدار اصلاحی قرار دارد. زمستان با سردی مثال زدنی بازار سرمایه‌ای را تحویل گرفته که سرمای آن فعالان بازار را کلافه کرده است. کاهش ارزش معاملات در فصل زمستان و کم شدن حجم معاملات همگی دلیلی شد تا سردی بازار سرمایه بیش از پیش احساس شود. اما اتفاقاتی در روند صعودی و نزولی بازار سرمایه رخ داد که در ادامه قصد داریم تا با جزییات بیشتر این مسایل را مورد بررسی قرار دهیم.
یکی از مشخصه‌های روند صعودی شاخص بورس در چند ماه گذشته، رشد شارپ و بی وقفه آن بود. به بیان دیگر، در برخی از روزها شاهد آن بودیم که شاخص بورس رشدهای بیش از 6 هزار واحد را در کارنامه خود ثبت می‌کرد که این روند صعودی نشان دهنده رشد بیش از 5 درصدی شاخص بورس بود. وقتی شاخص بورس با این شتاب رشد می‌کند، زمان کافی برای ترید کردن فعالان بازار وجود ندارد و اصطلاحا فعالان بازار فرصت نمی‌کنند که بین گروه‌های مختلف حرکت کرده و بازدهی خود را به حداکثر برسانند.
در نتیجه اینگونه حرکت های صعودی که با شتاب مثال زدنی در بورس اتفاق می افتد فرصت مناسب را نصیب فعالان بازار نمی کند. از سوی دیگر روند نزولی و اصلاحی شاخص بورس نیز بر خلاف روند صعودی، بسیار کند اتفاق افتادو شاهد روند فرسایشی بودیم که از نظر زمانی نیز بیش از 2 ماه به طول انجامید. اینگونه رفتارهای بازار شرایط را برای فعالان بازار علی الخصوص فعالان آماتور و غیرحرفه ای بسیار سخت می کند.
نکته دیگری که در روند ماه های گذشته بازار می توان مورد بررسی قرار داد، رفتار حقوقی های بزرگ بازار می باشد. به هر حال از دیرباز نگاه به حقوقی های فعال در بازار نگاه ویژه ای بوده و هست. فعالان بازار انتظار دارند که حقوقی ها فعال در سهام شرکت های مختلف، در شرایط خاص رفتار حرفه ای از خود بروز دهند. در همه بازارهای مالی فعالان بازار به صورت کلی به دو دسته تقسیم می شوند، یک دسته سفته بازان و نوسانگیران هستند که سهام شرکت ها را به دید کوتاه مدت خریداری کرده و اپبرای خرید خود دنبال دلایل بنیادی و خاص نیستند. اما دسته دوم شخصیت های حقیقی و حقوقی هستند که به دید بلندمدت و با دلایل خاص بنیادی اقدام به خرید سهام شرکت ها می کنند. فعالان بازار انتظار دارند تا حقوقی ها رفتاری همچون رفتار دسته دوم از خود بروز دهند. اینکه برخی از فعالان حقوقی سهام شرکت ها را به دید کوتاه مدت خریده و یا بعضا در زمانی که سهم در ابتدای مسیر صعودی خود قرار دارد و هنوز انرژی لازم بریا صعود را جمع نکرده، فشار حقوقی بریا فروشسهم چندان مورد پسند بازار نبودهو ازاین حرکت استقبال نمی شود. اما قضیه به همین جا ختم نمی شود، بعضا شاهد آن هستیم که برخی از حقوقی ها سهام خود را در صف فروش فروخته و منجر به فشار عرضه در روزهایی می شوند که بازار چندان حال و روز خوشی ندارد. اقدام به فروش سهما توسط حقوقی های فعال در بازار آن هم در دامنه منفی کامل، اقدامی است که چندان حرفه ای نبوده و بیشتر جنبه احساسی دارد. زمانی که بازار انتظار دارد تا حقوقی های فعال در نقش حمایت کننده ایفای نقش کنند و صف فروش هایی که به صورت احساسی ایجاد شده است را جمع کنند، به یکباره متوجه می شوند که برخی از حقوقی ها خود در صف فروش منتظر فروش سهام خود می باشند. به نظر می رسد که بازار سرمایه هنوز به پختگی لازم جهت سرمایه گذاری نرسیده و همچنان درگیزر نوسان کوتاه مدت و احساسات فعالان بازار می باشد. ناگفته نماند احساسات بخش جدانشدنی بازارهای مالی در سطح جهان است، اما این احساسات زمانی شکل نامناسب به خود می گیرد که توسط اشخاص حرفه ای بازار انجام شود.
اما نکته دیگری که در این شرایط می توان به آن اشاره نمود، روند عرضه اولیه سهام شرکت ها در بورس و فرابورس می باشد. همانطور که فعالان بازار مستحضر هستند، بازار از اوایل سال جاری روند مثبت و قدرتمندی را آغاز کرد که این روند تا اوایل پاییز نیز ادامه داشت. ارزش معاملات در این بازه زمانی بعضا ببیش از یک هزار میلیارد تومان بود که نشان از ورود نقدینگی به بازار سرمایه است. این زمان بهترین فرصت برای عرضه اولیه سهام شرکت هایی است که در صف پذیرش قرار دارند. اماا متاسفانه این اتفاق رخ نداد و شاهد آن بودیم که خیل عظیم عرضه اولیه‌ها پس از ورود شاخص بورس به مدار اصلاح، آغاز شد. زمانی که بازار در مسیر اصلاحی قرار دارد، عرضه سهام شرکت ها تازه وارد به بورس و فرابورس باعث خواهد شد تا حال ناخوش بازار سرمایه ناخوش تر شود.  چرا که به هر حال فعالان بازار برای خرید سهام شرکت، به نقدینگی نیاز دارند که بخش اعظمی از این نقدینگکی از داخل بازار سرمایه تامین می شود. به بیان ساده تر بخش از نقدینگی از دل بازار بیرون رفته و در عرضه اولیه ها قفل می شود. لذا همین موضوع منجر خواهد شد تا شاهد کاهش ارزش معاملات در بازار سرمایه باشیم که این مشکل می تواند با تدبیر مسئولین تا حدود زیادی حل شود.
موارد بالا تنها نکات کلی بود که در چند ماه گذشته در کانون توجه فعالان بازار قرار داشت. به طور کلی باید توجه کرد که در پی هر روند صعودی یک روند نزولی و در پی هر روند نزولی یک روند صعودی است. نمی‌توان با روندها جنگید. اما باید به این نکته توجه ویژه کرد که بازار برآیند عرضه‌ها و تقاضاها است. روندهای صعودی با عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند و بهترین گزینه برای اینکه بازار شروع و پایان روندها را تشخیص دهد، عرضه و تقاضا است. بازار دستوری و اقتصاد دستوری راه بجایی نخواهد برد.

*محمود احترامی، کارشناس شرکت بین المللی آلپاری