این روزها اقتصاد کشور درگیر مسائل مختلفی از قبیل تورم، گرانی، نوسانات شدید قیمتی و فقدان شفافیت‌ قیمت‌هاست. در این بین ابزارها و سازوکارهای مختلفی مالی در بازار سرمایه وجود دارد که می‌تواند از وقوع این مشکلات جلوگیری کند.

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،این روزها اقتصاد کشور درگیر مسائل مختلفی از قبیل تورم، گرانی، نوسانات شدید قیمتی و فقدان شفافیت‌ قیمت‌هاست. در این بین ابزارها و سازوکارهای مختلفی مالی در بازار سرمایه وجود دارد که می‌تواند از وقوع این مشکلات جلوگیری کند. به عنوان مثال بازارهای مختلف با استفاده از ابزارهای گوناگون می‌توانند این مشکلات را کنترل کنند. در این میان بازار سرمایه و بورس کالا می‌توانند نقش مهمی را ایفا کنند. این بازارها با استفاده از ابزارهای مختلف مالی که از آن بهره می‌برند از وقوع نوسان‌های شدید و توزیع رانت که منجر به ضربه زدن به اقتصاد کشور می‌شود، جلوگیری می‌کنند.

کارکردهای بورس کالا

زمانی که کالایی در بورس عرضه می‌شود چندین اتفاق می‌افتد که ابتدا قیمت آن کالا در سیستمی مبتنی بر عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و کشف قیمت صورت می‌گیرد. در نتیجه دیگر قیمت‌های تثبیتی و کنترلی در بورس معنا ندارد. رسمی بودن، شفافیت و برخورداری از پشتوانه محکم قانونـی مهم‌ترین و بارزترین ویژگی‌های این بازارها است. رسمی بودن به این معنا است که خرید و فروش در آن بر اساس قوانیـن، مقررات و ضوابط مشخـص و نظام‌مند انجام می‌شود. شفافیت در بورس و بورس کالا به این معنی است که وقتی فردی تصمیم به خرید یا فروش سهام یک شرکت می‌گیرد، می‌تواند به همه اطلاعات مربوط به محصول تولیدی آن شرکت دسترسی داشته باشد و بعد از بررسی کامل این اطلاعات، درباره خرید یا فروش سهام آن شرکت تصمیم‌گیری کند.

از طرفی در حوزه رصد کالا و اینکه کالا توسط چه کسی خریداری شده و آیا آن هدفی که برای آن کالا مشخص کرده‌اند، برآورده می‌شود یا خیر نیز تاثیر زیادی دارد. حداقل در مرحله اولیه که کالاها به فروش می‌رسند آن دسته از خریداران آن کالا مورد رصد قرار می‌گیرند.

سیاست تثبیتی به ضرر جامعه

همچنین بورس کالا در کنار شفافیتی که به واسطه کشف قیمت ایجاد می‌کند، می‌تواند از سوءاستفاده افراد و گروه‌هایی که به اسم واسطه‌ها در اقتصاد فعالیت می‌کنند، جلوگیری کند. بسترهای موجود در بورس کالا در نهایت می‌تواند به بهبود فضای کسب و کار، گسترش بازارهای مالی و هدایت منابع بانکی به سمت تولید و همچنین گسترش صادرات و ارتقای ظرفیت‌های مالیاتی و نظام گمرکی منجر شود. این ظرفیت‌های بورس کالا موقعیت مناسبی را برای بی‌اثر کردن ریسک‌های خارجی ایجاد می‌کند.

حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالا در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید: زمانی که یک شوک ارزی رخ می‌دهد یا ریسک بر اقتصاد کشور تحمیل می‌شود، می‌تواند باعث افزایش قیمت شود؛ بسیار ضروری است که سیاستگذاران با سیاستگذاری قیمت تثبیتی به استقبال آثار منفی آن شوک‌های ارزی نروند. او ادامه می‌دهد: ساز و کار بورس یک ساز و کار مناسب برای جلوگیری از وقوع ناهنجاری‌ها است.

آن مکانیزمی که برای فعالان اقتصادی صرفه دارد این است که وارد فضای رقابتی شوند در نتیجه هر چه سیاست تثبیت قیمتی شدیدتر شود به ضرر جامعه خواهد بود و در نهایت هیچ سودی برای مردم نخواهد داشت.

دیگر تاثیر مثبت بورس کالا را می‌توان بهبود کیفیت کالاهای تولیدی دانست. بورس‌ها اصولا کیفیت‌گرا هستند، هر کالایی قادر به ورود به آن نیست و کالاها به صورت قرنطینه‌ای و بر اساس کیفیت وارد معاملات بورس می‌شوند. با این شاخصه، تولیدکنندگانی که به دنبال ورود کالاهای خود به بورس کالا هستند باید در راستای افزایش کیفیت محصولات خود تلاش کنند که این موضوع در نهایت به افزایش کیفیت محصولات تولیدی کمک خواهد کرد.

سلطانی‌نژاد با تاکید بر این نقش بورس کالا اضافه می‌کند: بورس کالا مسوول قیمت‌گذاری بر روی کالاها نیست. بورس کالا تنها عرصه‌ای را مهیا می‌کند که فعالان اقتصادی بتوانند در ساز و کار عرضه و تقاضا مبادلات تجاری خود را سر و سامان دهند. اما آنچه بیش از هر چیزی در هر کشوری باعث تورم می‌شود، نقدینگی است و عدم کنترل نقدینگی هر از گاهی سر از هر کالایی در می‌آورد. همچنین به ‌طور عمومی ثابت شده که نقدینگی باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود.

چالش‌های توسعه

سلطانی‌نژاد با اشاره به چالش‌های روبه‌روی بورس کالا می‌گوید: یکی از چالش‌هایی که بورس کالا با آن مواجه است مقاومت برخی در برابر بورس کالا و نبود آشنایی با مزیت‌ها ساز و کارهای آن است. اما چالش مهم دیگری که بورس کالا و اقتصاد کشور با آن روبه‌رو است عدم شفافیت در سیاستگذاری‌ها است. مشخص نیست که حوزه تنظیم بازار به دنبال نظام توزیع هستند یا نظام مبتنی بر عرضه و تقاضا و نظامی رقابتی.

مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه می‌دهد: در بورس کالا کشف قیمت کالاها بر پایه عرضه و تقاضا و سازوکار بازار است و شفافیت قیمت و معاملات در بورس وجود دارد؛ در این بین ساختار مبتنی بر بازار با ساختار مبتنی بر قیمت‌گذاری و تخصیص یارانه در نظام توزیع با هم ناسازگار است.

سلطانی‌نژاد تاکید می‌کند که اگر قرار است سیاستگذاری به سمتی باشد که قیمت‌گذاری کالاها در نظام مبتنی بر عرضه و تقاضا کشف بشوند قطعا نقش بورس کالا توسعه پیدا می‌کند ولی اگر به سمتی پیش برود که بخواهد به صورت توزیعی و سوبسیدی کالاها را تخصیص دهد فارغ از اینکه این سیستم موفق است یا خیر، عرصه برای توسعه بورس کالا تنگ می‌شود.

قراردادهای آتی

یکی از بازارهای بورس کالا بازار قراردادهای آتی است. مهم‌ترین مزایای راه‌اندازی این قراردادها برای فعالان بازار می‌توان به اهرم مالی، پوشش ریسک، تضمین معاملات و هزینه اندک معاملات اشاره کرد. معاملات قراردادهای آتی دربرگیرنده ریسک بالایی بوده و به معامله‌گران فرصت به دست آوردن سود زیادی را می‌دهد. سرمایه‌گذار می‌تواند با ورود به قرارداد آتی، دارایی خود را به قیمتی مشخص در آینده به فروش رساند.

در این صورت نوسانات بازار، تاثیری بر قیمت دارایی خریداری ‌شده نخواهد داشت. معاملات قراردادهای آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه کمتری برخوردار هستند. بازار قراردادهای آتی زعفران در حالی از دوم خردادماه سال 97 روی دارایی پایه زعفران نگین آغاز به کار کرد که با گذشت یک سال از راه‌اندازی این معاملات، معامله‌گران در آماری چشمگیر بیش از 14 میلیون و 522 هزار قرارداد زعفران نگین و رشته‌ای را به ارزشی بیش از 201 هزار و 693 میلیارد ریال منعقد کرده‌اند.

ورود محصولات کشاورزی

در تازه‌ترین خبرها آمده است که کمیسیون اقتصادی دولت به تازگی با عرضه ذرت و جو کشور در بورس کالای ایران موافقت کرد؛ عرضه ذرت و جو در بورس کالا سه هدف «افزایش شفافیت معاملات»، «افزایش رضایتمندی کشاورزان و خریداران این محصولات» و «کاهش بار مالی دولت» را دنبال می‌کند.

علی وقف‌چی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس می‌گوید: در این شرایط این یک اتفاق مثبت و نگاه درست دولت نسبت به بورس است. سیاست جدید دولت مبنی بر عرضه محصولات ذرت و جو در بورس کالا ثمرات زیادی را برای کشاورزان و اصلاح ساختاری بخش کشاورزی به همراه خواهد داشت، اما نکته حائز اهمیت، لزوم اطلاع‌رسانی و آموزش درباره مزایای بورس به کشاورزان است.

این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با تاکید بر اینکه باید امکان عرضه مستقیم کشاورزان و ورود آنها در بورس آسان شود، می‌گوید: نخستین مزیت عرضه کالاهای کشاورزی در بورس، اطلاع کشاورزان از نرخ واقعی محصولات‌شان است.

اگر کشاورزان به ‌طور مستقیم یا از طریق تعاونی‌های مرتبط یا انبارها بتوانند محصولات خود را در بورس عرضه کنند از قیمت‌های واقعی بازار مطلع می‌شوند و از این رو سود واقعی به کشاورز می‌رسد. وقف‌چی با اشاره به کارکردهای بورس کالا در محصولات کشاورزی می‌گوید: علاوه بر کاهش قابل توجه نقش واسطه‌ها، رفته رفته از داد و ستدهای سنتی و بدون تضمین رها می‌شویم و معاملات در بستر الکترونیک به توسعه این بخش و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند.