تایوان به عنوان بزرگترین تولیدکننده ریزتراشه (میکروچیپ) نیمه هادی یا نیمه رسانا در جهان، از این فناوری الکترونیک به عنوان یک مزیت استراتژیک بهره می‌برد؛ صنعتی که به عنوان خط مقدم نبرد بین آمریکا و چین ظاهر شده‌است.
پیشرفت تکنولوژی و فناوری در جهان کنونی، بسیاری از مسائل سیاسی و بین‌المللی را در سطوح کلان و راهبردی از خود متاثر ساخته‌است که نمونه آن تاثیر ریزتراشه‌ها یا به عبارتی همان میکروچیپ‌ها بر مناسبات آمریکا و چین در پیوند با جزیره تایوان است؛ جزیره‌ای که به دلیل رتبه نخست در تولید صادرات ریزتراشه جهان، از اهمیت بالایی نزد این دو بازیگر برخوردار است.
میکروچیپ چیست و چرا اینقدر اهمیت دارد؟
میکروچیپ یا ریزتراشه، برخی اجزای الکترونیکی به هم متصل شده مانند ترانزیستورها و مقاومت‌ها هستند که روی یک تراشه ریز از یک ماده نیمه رسانا مانند سیلیکون یا ژرمنیوم حک شده‌اند.
نخستین میکروچیپ با همکاری «رابرت نویس» و «جک کیلبی» در سال ۱۹۵۸ اختراع شد. با اینکه آنها در شرکت‌های مختلفی کار می‌کردند اما برای ایجاد انقلابی در صنایع الکترونیک، فعالیت آنها در این دو شرکت به هم متصل شد. اولین میکروچیپی که ساخته شد یک ترانزیستور و سه مقاومت و یک خازن داشت؛ درحالی که میکروچیپ‌های امروزی بیش از ۱۲۵ میلیون ترانزیستور در فضایی کوچک‌تر از یک سکه کوچک دارند.
در سال ۱۹۷۵ «گوردون مور» دانشمند پیشرو در علم الکترونیک پیش‌بینی کرد که پیچیدگی چیپ‌های مدارکامل هر دو سال دو برابر می‌شود. پیشرفت‌های صنایع هم به ترانزیستورهای چیپ‌ها اجازه داده تا جمع و جورتر شوند.
کوچک شدن میکروچیپ‌ها تا همین حالا هم مزایای بسیاری داشته و اختراع‌های زیادی را موجب شده‌اند که فراتر از جا گرفتن صرف در ابزار الکترونیکی است. آنها افزون بر به کار رفتن در خودرو، تلفن، رایانه و غیره، حتی در داخل بدن موجودات زنده بیولوژیکی هم جا داده می‌شوند. به این ترتیب میکروچیپ‌ها به عنوان وسیله‌ای برای نجات زندگی موجودات زنده مورد استفاده قرار می‌گیرند. دستگاه‌های تنظیم‌کننده ضربان قلب میکروچیپ‌هایی را برای نگهداشتن زمان مورد استفاده قرار می‌دهند.
جایگاه نخست تایوان در صنعت تراشه
«شرکت تولید نیمه هادی» تایوان (TSMC) که مخفف «Taiwan Semiconductor Manufacturing Company» است، بزرگترین تولیدکننده قراردادی تراشه‌های نیمه هادی در جهان است که تلفن، لپ تاپ، اتومبیل، ساعت، یخچال و غیره ما را تغذیه می‌کند و مشتریان آن شرکت‌های همچون اپل، اینتل، کوالکام، و انویدیا و ... هستند.
به عنوان نمونه این شرکت در صنعت خودروسازی در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۳ میلیارد دلار روی تراشه‌ها هزینه کرد اما آنها تنها ۱۰ درصد از کل بازار تراشه را تشکیل می‌دادند.
یکی از دلایل مهمی که موقعیت تایوان را برای چین مهم می‌کند و از توسل به خشونت و جنگ برای حل بحران باز می‌دارد، اقتصاد این جزیره و وابستگی متقابل آن (از جمله مناسبات تجاری ۳۲۲ میلیارد دلاری) با سرزمین اصلی است
بزرگترین کارخانه ریخته‌گری تراشه جهان، شرکتTSMC است که بیش از هر شرکت دیگری تراشه را به صنعت خودروسازی عرضه می‌کند که البته صنعت خودرو فقط سه درصد از درآمد آن را تشکیل می‌دهد.
از نگاه ناظران، یکی از دلایل مهمی که موقعیت تایوان را برای چین مهم می‌کند و از توسل به خشونت و جنگ برای حل بحران باز می‌دارد، اقتصاد این جزیره و وابستگی متقابل آن (از جمله مناسبات تجاری ۳۲۲ میلیارد دلاری) با سرزمین اصلی است که در میان مسائل اقتصادی نقش پیشرو صنعت تراشه نادیده گرفتنی است.
نمودار زیر قدرت تایوان را در صنعت نیمه هادی دنیا به نمایش می‌گذارد که در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال پیش از آن، درآمد بسیار بیشتری داشته‌است.
رقابت آمریکا و چین بر سر ریزتراشه
اکنون شرکت TSMC تایوان نزدیک به ۹۰ درصد تراشه‌های پیشرفته دنیا را تولید می‌کند. با وجود پیشرفت و سرمایه‌گذاری چین در این حوزه، پکن همچنان به واردات این محصول از دنیا و تایوان وابسته است.
یکی از عرصه‌های جدال و رقابت جدی چین و آمریکا در سال‌های اخیر همین صنعت تراشه بوده‌است؛ از یک طرف مانع‌تراشی اعم از تحریم، وضع تعرفه و رقابت منفی آمریکا بر سر راه چین را شاهد بودیم و از سوی دیگر چین نیز با سرمایه‌گذاری سنگین از جمله در چارچوب برنامه ساخت چین ۲۰۲۵ سعی در خودکفایی و تامین نیز داخلی خود در این صنعت دارد.
«جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا چند روز پیش یک لایحه دو حزبی ۲۸۰ میلیارد دلاری با عنوان «لایحه چیپس» را برای تقویت تولید داخلی با فناوری پیشرفته امضا کرد که بخشی از تلاش دولتش برای تقویت رقابت ایالات متحده در برابر چین است.
شرکت TSMC تایوان نزدیک به ۹۰ درصد تراشه‌های پیشرفته دنیا را تولید می‌کند. با وجود پیشرفت و سرمایه‌گذاری چین در این حوزه، پکن همچنان به واردات این محصول از دنیا و تایوان وابسته است.
بایدن در کنار شماری از قانونگذاران، سیاستمداران محلی و رهبران تجاری، این قانون را که بخش اصلی دستور کار اقتصادی او و مشوق سرمایه‌گذاری در صنعت نیمه هادی آمریکاست برای کاهش اتکای ایالات متحده به زنجیره‌های تامین خارج از کشور، مورد تمجید قرار داد.
این لایحه بیش از یک سال در حال تدوین بود اما در نهایت در اواخر ماه گذشته هر دو مجلس کنگره آن را به تصویب رساندند به‌گونه‌ای که سنا آن را با ۶۴ رای در برابر ۳۳ رای تصویب کرد و مجلس نمایندگان نیز آن لایحه را با ۲۴۳ رای موافق در برابر ۱۸۷ رای مخالف از تصویب گذراند تا اینکه در نهایت با امضای بایدن به قانون تبدیل شد.
بر پایه این قانون، حدود ۵۲ میلیارد دلار به طور مستقیم در اختیار سازندگان تراشه ایالات متحده در پنج سال آینده برای گسترش امکانات و همچنین برای تحقیق و توسعه قرار خواهد گرفت.
در حال حاضر، چین، هنگ کنگ و تایوان بازیگران مسلط در تولید ریزتراشه‌های جهانی هستند که به آنها اجازه می‌دهد نیمی از بازار صادرات جهانی را نیز کنترل کنند.
اعداد «پایگاه داده‌های تجارت بین‌المللی سازمان ملل متحد» (UN COMTRADE)) نشان می‌دهد صادرات ریزتراشه‌های چین در سال ۲۰۲۰ و در زمان همه‌گیری کرونا کمتر از ۴۰۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است.
ایالات متحده در همان سال، نیمه رساناهایی به ارزش حدود ۴۴ میلیارد دلار صادر کرد که بسیار کمتر از چین است. در سال ۲۰۲۱، صادرات از چین دوباره به حدود ۵۲۲ میلیارد دلار افزایش یافت در حالی که صادرات از ایالات متحده به حدود ۵۳ میلیارد دلار رسید.
صنعت ریزتراشه؛ خط مقدم نبرد بین آمریکا و چین
کارشناسان بر این باورند که صنعت تراشه تایوان به خط مقدم نبرد بین ایالات متحده و چین تبدیل شده است. به نوشته «رویترز»، این جزیره بر تولید تراشه‌هایی که تقریباً همه فناوری‌های پیشرفته غیرنظامی و نظامی را تامین می‌کنند، غالب است؛ امری که اقتصاد ایالات متحده و چین را به شدت به آن وابسته و متکی کرده؛ حتی ماشین‌ها و وسایلی که در جریان حمله احتمالی به تایوان در خط مقدم آتش قرار می‌گیرند را هم شامل می‌شود.
شرکت غول پیکر تولید نیمه هادی تایوان یا همانTSMC با تسلط بر ساخت پیشرفته‌ترین نیمه رساناها، یک فناوری را خلق کرده که برای دستگاه‌های دیجیتال و سلاح‌های پیشرفته امروز و آینده مهم است. از این رو، هر دو ابرقدرت اکنون خود را عمیقاً وابسته به جزیره کوچکی می‌یابند که در مرکز رقابت پرتنش آنها قرار دارد.
تسلط چین بر کارخانه‌های ذوب فلز و ریخته‌گری TSMC که رهبری نظامی و فناوری ایالات متحده را تهدید می‌کند، برای واشنگتن قابل تحمل نیستتسلط چین بر کارخانه‌های ذوب فلز و ریخته‌گری TSMC که رهبری نظامی و فناوری ایالات متحده را تهدید می‌کند، برای واشنگتن قابل تحمل نیست. با این حال، در صورت حمله پکن به تایوان، هیچ تضمینی وجود ندارد که بتواند کارخانه‌های ریخته‌گری را دست نخورده تصرف کند. این شرکت‌ها به راحتی می توانند قربانی جنگ شوند و عرضه تراشه به صنعت گسترده الکترونیک چین را قطع کنند.
به فرض اینکه ریخته‌گری‌ها از حمله چین در امان بمانند، بی‌تردید از زنجیره تامین جهانی که برای تولیدشان ضروری است، قطع می‌شوند. این ریخته‌گری‌ها آنقدر برای اقتصاد جهانی ارزشمند هستند که برخی در اینجا از بخش تراشه‌های تایوان به عنوان «سپر سیلیکونی» یاد می‌کنند؛ موضوعی که از حمله چین جلوگیری و حمایت آمریکا را تضمین می‌کند.
در مجموع، همزمان با مانورها و تهدیدهای چین علیه تایوان، آمریکا به دلیل وابستگی به ریزتراشه‌ها به شدت هراسان و مضطرب است. نگرانی کاخ سفید زمانی که سناریوی حمله چین به تایوان قوت می‌گیرد، بیش از پیش افزایش می‌یاید همان‌گونه که «مارتین راسر» افسر ارشد اطلاعاتی و تحلیلگر سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، آن را «یک ضربه ویرانگر بر اقتصاد و قدرت ارتش ایالات متحده» ارزیابی می‌کند.
دریافت صفحه با کد QR