بانک مرکزی چین از سال ۲۰۰۶ که شروع به انتشار عمومی آمارها کرد تا اواسط سال ۲۰۱۴، در حال انباشت سریع ذخایر ارزی خارجی در ترازنامه خود بوده است. اما از سال ۲۰۱۴ روند این انباشت با وجود مازاد حساب جاری، نزولی و متوقف شد. در این یادداشت به دنبال پاسخی برای چرایی این اتفاق هستیم.
یکی از ویژگی‌های مشهور سیستم مالی چین این است که بانک مرکزی چین (PBoC)[۱] حدود ۳ تریلیون دلار ذخایر ارزی خارجی در ترازنامه خود دارد. از سال ۲۰۱۴ مقدار ذخایر ارزی خارجی PBoC رو به کاهش رفته و از سال ۲۰۱۷ تاکنون در حدود ۲۱ تریلیون یوان ثابت مانده است. در این یادداشت به دنبال پاسخی به چرایی کاهش و توقف روند انباشت ذخایر ارزی خارجی بانک مرکزی چین هستیم.
شاید اولین پاسخی که به ذهن برسد، تغییر در ترکیب اقلام دارایی‌های خارجی بانک مرکزی چین به نفع طلا و سایر دارایی‌های خارجی باشد. اما آمارها نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۴ تاکنون مقدار مطلق و سهم این دو عامل از دارایی‌های خارجی بانک مرکزی چین تغییر معناداری نداشته‌ و همچنان رقم‌های ناچیزی نسبت به ذخایر ارزی خارجی بانک مرکزی چین هستند.
نمودار ۱. سهم اقلام دارایی‌های خارجی از کل دارایی‌های خارجی بانک مرکزی چین

نمودار ۲. مقدار اندک ذخایر طلا، سایر دارایی‌های خارجی و بدهی‌های خارجی در ترازنامه بانک مرکزی چین

منبع: سایت بانک مرکزی چین
دومین دلیل احتمالی، افزایش بدهی‌های خارجی چین می‌تواند باشد. اما همانطور که در نمودار فوق نیز نشان داده شده، بدهی‌های خارجی بانک مرکزی چین نیز از سال ۲۰۱۴ تاکنون بسیار اندک و تقریبا ثابت بوده است. از سوی دیگر پس از سال ۲۰۱۴ چین همچنان دارای مازاد حساب جاری بوده است. مازاد حساب جاری بدین معنی است که انباشت ذخایر ارزی باید در ترازنامه یک نهاد مالی در چین جذب شده باشد.
نمودار ۳. مازاد حساب جاری چین در ۱۶ سال اخیر

منبع: بانک جهانی
پس دلیل اصلی کاهش و توقف انباشت ذخایر ارزی خارجی‌ چین نزد PBoC چیست؟
از آنجای که جریان سرمایه در چین به دقت مدیریت می‌شود، شاید یکی از پاسخ‌های اصلی به سوال فوق این باشد که وظیفه انباشت ذخایر ارزی خارجی به ترازنامه نهادهای دیگری از جمله بانک‌های تجاری در چین محول شده است.
نمودار زیر میزان خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی چین و خالص دارایی‌های خارجی بانک‌های تجاری چین را نشان می‌دهد. همانطور که اشاره کردیم، با توجه به سهم اندک بدهی‌های خارجی، سایر دارایی‌های خارجی و ذخایر طلا از کل دارایی‌های خارجی چین، می‌توان عامل اصلی تغییرات در روند خالص دارایی‌های خارجی را مربوط به ذخایر ارزی خارجی دانست.
بر اساس نمودار زیر، دو رژیم ذخایر ارزی خارجی بانک مرکزی چین به خوبی مشخص است. قبل از سال ۲۰۱۴، بانک مرکزی چین وظیفه اصلی انباشت ذخایر ارزی خارجی را بر عهده داشت و در طی این سال‌ها بانک‌های تجاری مقدار کم و سهم تقریبا ثابتی از دارایی‌های خارجی (ذخایر ارزی خارجی) چین را نگهداری می‌کردند. پس از سال ۲۰۱۴، دارایی‌های ارزی خارجی بانک‌های تجاری شروع به رشد کردند، درحالی که دارایی‌های مذکور نزد بانک مرکزی کاهش یافت و سپس ثابت ماند. در نتیجه می‌توان گفت دلیل اصلی کاهش و سپس ثابت ماندن ذخایر ارزی بانک مرکزی چین، انتقال آن به ترازنامه بانک‌های تجاری بوده است.
نمودار ۴. انتقال انباشت ذخایر ارزی خارجی چین از ترازنامه بانک مرکزی به ترازنامه‌های بانک‌های تجاری

منبع: سایت بانک مرکزی چین
نویسنده: محسن مقیسه