بررسی معاملات بورس کالای ایران در سال ۱۴۰۱ بیانگر جابه‌جایی رکوردهای تاریخی در بازار فیزیکی، مشتقه و مالی از سال ۸۶ (زمان تاسیس بورس کالا) تاکنون است؛ در این سال با افزایش ۵۸ درصدی ارزش کل معاملات در سال ۱۴۰۱ به نسبت سال ۱۴۰۰، این متغیر مهم از ۱۰۴۸ هزار میلیارد تومان عبور کرد و حجم معاملات بازار فیزیکی نیز با افزایش ۵۵ درصدی از ۱۱۷.۷ میلیون تن فراتر رفت.

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری و به نقل از کالا خبر، داده‌کاوی‌های آماری در بورس کالا نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱ جدای از ثبت رکوردهای جدید در حجم و ارزش معاملات به تفکیک محصول‌های مختلف، ۱۵ رکورد اصلی و تاریخی جابه‌جا شد. به طوری‌که علاوه بر ارزش کل معاملات در حجم و ارزش معاملات بازار فیزیکی، حجم و ارزش معاملات صنعتی و معدنی، حجم و ارزش معاملات پتروشیمی و ارزش معاملات فرآورده‌های نفتی، شاهد ثبت رکوردهای جدیدی بودیم.
همچنین در بازار مشتقه نیز در حجم و ارزش معاملات اختیار معامله و در بازار مالی در حجم و ارزش معاملات گواهی سپرده کالایی، حجم و ارزش معاملات صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی و ارزش معاملات اوراق سلف موازی استاندارد، رکوردهای تاریخی به ثبت رسید.

سال گذشته در مجموع بیش از ۱۱۷ میلیون و ۷۲۲ هزار تن انواع محصول و ۶۸ هزار و ۲۱۵ دستگاه خودرو در بازار فیزیکی بورس کالا معامله شد و ارزش بیش از ۹۵۶ هزار میلیارد تومانی را به ثبت رساند. بررسی‌ها حاکی است که حجم معاملات افزایش ۵۵ درصدی و ارزش آن رشد ۵۲ درصدی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ داشت که بالاترین سطح افزایش در تاریخ معاملات بورس کالا از ابتدای تاسیس تاکنون به شمار می رود.
معامله‌گران در سال گذشته، ۹۷ میلیون و ۸۵۰ هزار تن انواع محصول های صنعتی و معدنی را به ارزش ۵۷۱ هزار و ۱۱۳ میلیارد تومان مورد دادوستد قرار دادند که به لحاظ حجم ۷۰ درصد و به لحاظ ارزش ۵۴ درصد بیشتر از سال ۱۴۰۰ بود.
در تالار محصولات پتروشیمی نیز با ثبت رکوردهای جدید و رشد ۱۸۰ درصدی حجم و ۲۷ درصدی ارزش معاملات، دادوستد ۶ میلیون و ۳۴۹ هزار تن محصول به ارزش ۱۸۴ هزار میلیارد تومان گزارش شد.
در تالار محصول های فرآورده‌های نفتی نیز اگر چه حجم معاملات کاهش اندک ۲ درصدی داشت و به ۱۲ میلیون و ۶۲۱ هزار تن رسید، اما ارزش معاملات شاهد ثبت رکورد جدید بود و با ۳۴ درصد افزایش به ۱۴۳ هزار و ۶۳۹ میلیارد تومان رسید.
در بازار فرعی هم بالغ بر ۹۰۰ هزار و ۹۱۲ تن انواع محصول در این بازار فروخته شد که ارزش ۱۲ هزار و ۹۶۲ میلیارد تومانی را رقم زد.
در تالار کشاورزی در بخش فیزیکی ۱۰ تن زعفران به ارزش ۳۰۴ میلیارد تومان معامله شد که نسبت به سال قبل تر افزایش ۷۵ درصدی در حجم و ۳۰۱ درصدی در ارزش را شاهد بود.
در بخش معاملات شمش طلا نیز یک هزار و ۲۱۹ کیلوگرم طلا به ارزش ۲ هزار و ۴۲۷ میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفت.
تاثیرگذارترین محصول‌ها در بازار فیزیکی
در میان تمامی محصول‌ها، سیمان با افزایش ۲۰ میلیون و ۸۶۱ هزار تنی نسبت به سال ۱۴۰۰ بیشترین تاثیر را در افزایش حجم معاملات بورس کالا در سال ۱۴۰۱ داشت. پس از آن، گندله سنگ آهن و سپس کنسانتره به ترتیب با افزایش ۷ میلیون و۹۷۷ هزار تنی و ۴ میلیون و ۹۶۹ هزار تنی معاملات داشتند.
به لحاظ ارزش نیز پس از خودرو، شمش بلوم و بیلت فولادی، گندله و مس کاتد در ارزش معاملات اثرگذار بودند.
سهم قراردادها در بازار فیزیکی
بررسی ها نشان می دهد در سال ۱۴۰۱ معاملات در بازار فیزیکی بر پایه سه قرارداد نقدی، سلف و نسیه انجام شد که بیش از ۹۲.۳ میلیون تن محصول به صورت نقدی به فروش رسید. ۲۱.۱ میلیون تن در قالب قرارداد سلف انجام شد و نزدیک ۴.۳ میلیون تن کالا هم در قالب نسیه فروخته شد.
سنگین وزن‌های بورس کالا
در گروه محصول‌های صنعتی و معدنی بیشترین حجم و ارزش معاملات به شرح زیر بود:
بیشترین حجم معاملات به سیمان با ۵۵ میلیون و ۷۲۵ هزار تن اختصاص داشت، اگرچه از نظر ارزش معاملات، فولاد بیشترین سهم را داشت اما، ارزش معاملات سیمان ۳۷ هزار و ۵۶ میلیارد تومان بود.
سنگ آهن با معامله ۱۹ میلیون و ۱۸ هزار تن در رتبه دومین سنگین وزن تالار صنعتی جای گرفت و ارزش معاملات آن به ۵۳.۵ هزار میلیارد تومان رسید.
پس از سنگ آهن، فولاد بیشترین حجم معاملات را در تالار صنعتی به خود اختصاص داد و معامله ۱۷ میلیون و ۵۶۸ هزار تن از این محصول، ارزش نزدیک به ۳۱۸ هزار میلیارد تومان را رقم زد.
در گروه پتروشیمی بیشترین حجم معاملات به مواد پلیمری و مواد شیمیایی اختصاص داشت.
حجم معاملات مواد پلیمری نزدیک به ۴ میلیون و ۵۶۴ هزار تن به ارزش نزدیک ۱۵۱ هزار و ۴۹۳ میلیارد تومان بود.
حجم معاملات مواد شیمیایی یک میلیون و ۷۷۹ هزار تن به ارزش ۳۲ هزار و ۴۵۵ میلیارد تومان بود.
در گروه فرآورده های نفتی، بیشترین حجم معاملات مربوط به قیر، وکیوم باتوم و لوب کات بود؛ حجم معاملات قیر نزدیک ۵.۳ میلیون تن و ارزش آن نزدیک به ۵۹ هزار و ۲۳۴ میلیارد تومان بود.
وکیوم باتوم با معامله ۴ میلیون و ۶۶۹ هزار تنی ارزش ۴۹ هزار و ۳۵۶ میلیارد تومانی را رقم زد.
عرضه کنندگان لوب کات نیز با فروش ۱.۹ میلیون تنی به ارزش معاملات ۲۶ هزار و ۲۲۵ میلیارد تومانی دست یافتند.
خودنمایی اختیار معامله در بازار مشتقه
در بازار مشتقه بورس کالا در سال گذشته شاهد ثبت معامله ۳ میلیون و ۷۵۲ هزار و ۳۹۱ قرارداد آتی و اختیار معامله به ارزش نزدیک ۲۰ هزار و ۳۷۳ میلیارد تومان بودیم که نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش ۲۳ درصدی در ارزش را نشان می دهد.
در این مدت ۳ میلیون و ۹۳ هزار و ۲۵۰ قرارداد آتی به ارزش ۲۰ هزار و ۲۴۲ میلیارد تومان دادوستد شد و ۶۵۹هزار و ۱۴۱ قرارداد اختیار معامله به ارزش ۱۳۰.۵ میلیارد تومان جابه جا شد.
در حوزه قراردادهای اختیار معامله افزایش چشمگیری به ثبت رسید و رکورد تاریخی در حجم و ارزش قراردادهای اختیار معامله نیز در سالی که گذشت، جابه جا شد. افزایش حجم قراردادهای اختیار معامله نسبت به سال قبل ۲۵۵.۷ درصد و افزایش ارزش آن، ۱۴۶ درصد گزارش شد.
بازارهای مالی روی ریل صعود
در بازار ابزارهای مالی بورس کالا نیز ۹ میلیارد و ۷۷۶ میلیون و ۶۲۹ هزار قرارداد به ارزش بیش از ۷۲ هزار میلیارد تومان میان معامله گران دست به دست شد که حجم معاملات افزایش ۲۴۱.۵ درصدی و ارزش آن افزایش ۳۱۲ درصدی نسبت به ۱۴۰۰ داشت.
از این میزان، بیش از ۸ میلیارد و ۸۹۱ هزار قرارداد مربوط به صندوق های سرمایه گذاری کالایی به ارزش بیش از ۳۴.۴ هزار میلیارد تومان بود. در این بخش شاهد افزایش ۲۵۱.۴ درصدی در تعداد قرارداد و ۴۵۱ درصدی در ارزش معاملات بودیم و رکورد جدیدی به ثبت رسید.
۸۳۸ میلیون و ۵۰۹ هزار و ۴۹ گواهی سپرده کالایی به ارزش ۲۷ هزار و ۸۷۰ میلیارد تومان و ۴۶ میلیون و ۹۶۱ هزار و ۸۲۰ قرارداد سلف موازی استاندارد به ارزش ۹ هزار و ۷۷۲ میلیارد تومان در بازار ابزارهای مالی بورس کالا دادوستد شد. در بخش گواهی سپرده کالایی افزایش ۱۶۲ درصدی در تعداد قراردادها و ۱۸۳ درصدی در ارزش معاملات به چشم می خورد که رونق معاملات گواهی سپرده سیمان در این حوزه اثرگذار بود و منجر به ثبت رکورد تاریخی شد. در بخش اوراق سلف موازی استاندارد نیز افزایش ۲۹۹ درصدی در تعداد قرارداد و ۶۰۶ درصدی در ارزش به ثبت رسید که در بخش ارزش این معاملات، رکورد تاریخی به ثبت رسید.
در حوزه گواهی سپرده شمش طلا نیز که اواخر سال قبل (۱۸ اسفند) به سبد دارایی ها بورس کالا افزوده شد، نیز در همان زمان اندک، ۱۴۶ هزار و ۲۵۹ گواهی به ارزش ۴۳.۸ میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفت.