فلسفه ایجاد بازار مشتقه، موضوع پوشش ریسک است و تنها بازاری است که دوطرفه (یعنی پتانسیل کسب بازدهی در روند نزولی) و اهرم (کسب بازدهی چندین برابر سرمایه) دارد.بازار مشتقه اوراق بهادار، شامل اختیار معامله و قراردادآتی سهام است.

به گزارش سرمایه گذاری آنلاین ،چهار ابزار اصلی شامل قرادادآتی، اختیار معامله، سوآپ و پیمان آتی است. اختیارمعامله و قرارداد آتی، استاندارد و در بورس رسمی هر کشوری معامله می‌شود درحالی که سواپ و پیمان آتی غیراستاندارد و قابلیت شخصی سازی (customize) دارد و در بورس‌های محلی (local) معامله می‌شوند.
در بازار مشتقه اوراق بهادار و کالا، اختیارمعامله (option) و قراردادآتی (future) وجود دارد و بیشترین ارزش معاملات مشتقه بر روی اختیار معامله سهام انجام و روزانه تقریبا ۱۵۰ میلیارد تومان پرمیوم در این بازار تخصصی جابه جا می‌شود.
اختیار معامله قراردادی است که در آن خریدار با پرداخت مبلغی تحت عنوان پرمیوم این حق را کسب می‌کند که سهم یا کالا را در زمان مشخص و به قیمت معین خریداری و یا بفروشد.
اختیار معامله سهام پرحجم است، اما برعکس این موضوع، از اختیار معامله کالایی استقبالی نشده است. اختیار معامله کالایی شامل اختیارمعامله شمش، سکه، صندوق طلا و زعفران است. تعداد ۵۰ سهم اختیار معامله دارد که پرگردش‌ترین آنها شامل اختیارمعامله اهرم، خودرو و سایپا است.
قراردادآتی قراردادی است که خریدار متعهد به خرید کالا در زمان مشخص با قیمتی که معامله کرده و فروشنده متعهد به فروش (تحویل دادن کالا) در همان زمان مشخص و با قیمت تعیین شده است. قرادادآتی فعال در بازار سرمایه شامل قراردادآتی کالایی «شمش، صندوق طلا، زعفران» است.
از اردیبهشت ۱۴۰۲ تاکنون، بازار جز در مقاطعی کاهشی بوده و امیدواران به بازار سهام در بازار مشتقه متضرر شدند مگر اینکه متناسب با مدیریت سرمایه وارد موقعیت خرید اختیار خرید شده باشند.
این روزها معامله گرانی که از استراتژی‌های آپشن استفاده کردند، بیشترین بازدهی را از بازار داشتند (منظور ترکیب چند موقعیت در اختیار معامله یا ترکیب اختیار معامله و خرید سهم پایه مثلا سهم پایه رو خریداری کرده و اختیار خرید آن را فروخته = استراتژی کاوردکال).
زمانی که بازار با رونق کوتاه مدت مواجه می‌شود، قیمت اختیار معامله رشد و پرمیوم‌ها افزایشی می‌شود، این دسته از فعالان از فرصت به خوبی استفاده کرده و کال آپشن‌ها را متناسب با تعداد سهام پایه‌ای خریداری شده به فروش می‌رسانند.
البته تعدادی از معامله‌گران با داشتن اختیار فروش یا موقعیت خرید اختیار فروش در این روند نزولی و فرسایشی بازدهی خوبی کسب کردند. به طور کلی در روندهای صعودی خریداران، کال آپشن بیشترین بازدهی و در روندهای نزولی، خریداران پوت آپشن ماکسیمم بازده را خواهند داشت.
انتظار می‌رود با کاهش ریسک سیستماتیک، کاهش فاصله نرخ نیما با دلار بازار آزاد و کاهش نرخ بهره، بازار سرمایه رونق گرفته و سهم بازار مشتقه بیش از پیش افزایش یابد.