آسیب شناسی انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه ایران

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری انلاین،هفته گذشته جلسه کارشناسی آسیب شناسی انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه ایران با حضور صاحبنظران این حوزه به همت تأمین سرمایه لوتوس پارسیان و در محل این شرکت برگزار شد. در همین راستا در گفتوگو با دکتر ابوالفضل شهرآبادی، معاون تأمین مالی تأمین سرمایه لوتوس پارسیان، جزئیات این نشست و تصمیمات اتخاذ شده را بررسی کردیم.

هدف از برگزاری این نشست چه بود؟

این جلسه به منظور آسیب شناسی انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه ایران برگزار شد. همانطور که آمار عملکردی نظام تأمین مالی در ایران نشان میدهد، در سال 92 بیش از 75 درصد تأمین مالی صورت گرفته از طریق بازار پول انجام شده است و از میزان سهم 25 درصدی بازار سرمایه از تأمین مالی بنگاههای اقتصادی، بیش از 95 درصد از طریق انتشار اوراق بهادار سرمایهای و افزایش سرمایه بوده است. این آمار نشان میدهد سهم ابزارهای بدهی برای تأمین مالی بنگاهها بسیار ناچیز بوده است. سهم 5 درصدی از کل تأمین مالی بازار سرمایه نشانگر وجود مسائل و مشکلاتی پیش روی انتشار اوراق بدهی است؛ از اینرو تصمیم گرفتیم در نشستی با حضور کارشناسان و صاحبنظران این حوزه به بررسی مسائل و مشکلات انتشار اوراق بدهی بپردازیم و چارهاندیشیهایی هم در این جلسه شد که امیدواریم هرچه زودتر به مرحله اجرا برسد.

شما به مشکلات پیش روی انتشار اوراق بدهی اشاره کردید؛ مهمترین مشکلات چیست؟

اصلیترین مشکلات پیش روی انتشار ابزارهای تأمین مالی مربوط به ضمانت اوراق، تنوع پایین ابزارهای تأمین مالی موجود در بازار و مسائل مربوط به نهادهای ناظر اوراق است.

لطفاً درخصوص مشکل ضمانت اوراق توضیح دهید.

همانطور که میدانید،برای انتشار هر گونه اوراق بدهی مانند اوراق مشارکت، صکوک اجاره، مرابحه و ... نیاز به وجود چند رکن است. از جمله این ارکان، رکن ضامن اوراق است که باید پرداخت سود و اصل اوراق منتشر شده را ضمانت کند. گرایش و تأکید سازمان بورس بر آن است که رکن ضامن از بین بانکها انتخاب شود و نهادهای مالی دیگر که ازنظر دستورالعمل انتشار اوراق میتوانند رکن ضمانت اوراق را قبول کنند معمولاً دارای مشکلاتی هستند که عملاً مشاور عرضه و نهاد ناظر از انتخاب آنها صرف نظر میکند. از اینرو یک وابستگی مهم به بانکها برای پذیرش سمت ضمانت ایجاد شده است و درحال حاضر اغلب بانکها به دلایل مختلف از پذیرش این رکن خودداری میکنند و یا شرایط سختی را برای آن درنظر میگیرند. به همین جهت هماکنون مبالغ قابل توجهی اوراق آماده انتشار نزد شرکتهای تأمین سرمایه وجود دارد که بهدلیل نداشتن ضامن، معلق و معطل مانده است. ازاینرو باید راهکاری اندیشیده شود تا از این بنبست خارج شویم. در این نشست سعی شد تا برای این مشکل راهکارهایی اندیشیده شود.

آیا راهکاری هم در این خصوص ارائه شد؟

بله. هماهنگی بیشتر بازار پول و بازار سرمایه از جهت آموزش کارکنان بخش اعتباری بانکها، رتبه‌بندی اوراق در راستای تعادل در ریسک و بازده‌ اوراق بدهی، اجازه انتشار اوراق بدون ضامن یا انتشار بخشی از اوراق یک ناشر بدون ضامن و بخشی با ضامن و ایجاد تفاوت در نرخ اوراق با توجه به وجود یا عدم وجود ضامن و نوع ضامن، محدود کردن ضمانت تنها به سود اوراق و نه به اصل آن در اوراق اجاره تأمین نقدینگی و حذف رکن ضامن از طریق پذیرش وثیقه کردن سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس از جمله راهکارهای پیشنهادی برای حل این مشکل است که در نشست تأمین سرمایه لوتوس پارسیان مورد بررسی قرار گرفت.

درخصوص تنوع پایین ابزارهای تأمین مالی در بازار سرمایه چطور؟ آیا برنامهای در این راستا دارید؟

بله. دراینخصوص پیشنهاد شد کارگروهی جهت طراحی ابزارهای مالی از طریق سازمان بورس یا شرکت سپرده گذاری مرکزی با حضور نمایندگانی از طرف سازمان بورس، شرکت سپردهگذاری مرکزی، شرکت مدیریتدارایی مرکزی و شرکتهای تأمین سرمایه تشکیل شود. همچنین میتوان با ایجاد مشوق برای طراحی ابزارهای مالی جدید در شرکت‌های تأمین سرمایه از طریق ایجاد حق کپی‌رایت، به تنوع ابزارهای مالی در بازار سرمایه کشور کمک کرد.

ایجاد ابزارهایی برای تأمین مالی بنگاههای کوچک و متوسط و نیز ایجاد ابزارهای تأمین مالی از طریق بورس کالا و انرژی از دیگر پیشنهاداتی بود که در این نشست مطرح شد. توجه داشته باشیم که در حال حاضر تعداد ابزارهای رایج در بازار برای تأمین مالی کمتر از تعداد انگشتان دو دست است. درحالی که فقط انواع اوراق قرضه در سایر کشورها به بیش از 70 یا 80 نوع میرسد.

لطفاً درخصوص نهادهای ناظر انتشار اوراق توضیح دهید که چه مشکلاتی در این حوزه وجود دارد؟

ازجمله مشکلات موجود در این حوزه، زمانبر بودن فرآیند دریافت مجوز انتشار و عدم افشای کامل دیدگاه مدیران در دستورعملها است. همچنین پایین بودن نرخ سود اوراق نسبت به سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری از دیگر مسائلی است که به حوزه نهاد ناظر مربوط میشود.

راهکارهای پیشنهادی این حوزه چه بود؟

درخصوص زمانبر بودن فرایند دریافت مجوز انتشار، تدوین فرایند دقیق و روشن انتشار اوراق به همراه یک برنامه‌ی زمان‌بندی معین، تهیه سیستم الکترونیکی برای پایش فرایند انتشار اوراق و نیز یکسان‌ کردن یا ترکیب کردن بیانیه‌ ثبت با طرح توجیهی تأمین مالی ازجمله راهکارهایی است که میتواند به فرایند دریافت مجوز انتشار اوراق سرعت بخشد.

همچنین در این نشست پیشنهاد شد با حضور نمایندگانی از مدیریت دارایی مرکزی، بانی، حسابرس، مشاور عرضه و متعهد پذیره‌نویس، در جلسات کمیته عرضه، کلیه ایرادات و اقدامات لازم بر روی طرحها در یک نشست جمعی بررسی و اعلام شود تا زمان بررسی و رسیدگی به آنها تا حد ممکن کوتاه شود.

اعتماد و اتکای کامل به گزارش حسابرسان و کاهش زمان انتشار با حذف فرآیندهای تکراری نیز از دیگر موارد پیشنهادی به عنوان چاره حل این مشکل بود.

منظورتان از افشای دیدگاه مدیران در دستورالعملها چیست؟

منظور، تعیین دقیق تمامی مواردی است که در فرایند انتشار اوراق تأثیرگذار است و میتواند این فرایند را طولانی یا کوتاه کند. برای مثال میتوان با تعیین دقیق شرایط ضامن بانکی و غیربانکی مورد پذیرش نهاد ناظر و شرایط دارایی (منقول و غیرمنقول) مورد پذیرش نهاد ناظر، این فرایند را کوتاهتر کرد.

همچنین تعیین رویکرد یکسان در محاسبه‌ کفایت سرمایه‌ شرکت‌های تأمین سرمایه از مواردی است که دیدگاه نهاد ناظر در اینخصوص باید روشن شود. تعدیل نسبت بدهی به کل دارایی‌ها و جریان نقد عملیاتی برای صنایع مختلف مانند پیمانکاری، بانکها، لیزینگها و غیره نیز در این حوزه میگنجد.

شما درباره مشکلات موجود در حوزه نهاد ناظر، به پایین بودن نرخ سود اوراق نسبت به سایر فرصتهای سرمایهگذاری اشاره کردید. لطفاً در این خصوص و راهکارهای پیشنهادی برای حل این مشکل نیز توضیح دهید.

برای تعیین نرخ اوراق محدودیتهایی وجود دارد که باعث کاهش جذابیت آن میشود. در این راستا هم راهکارهایی وجود دارد که در نشست صاحبنظران تأمین مالی، به آنها اشاره شد و مورد بررسی قرار گرفت.

ازجمله این راهکارها، انتشار ابزارهای مالی با افزایش نرخ سود در سال‌های دوم، سوم و چهارم است. همچنین ایجاد امکان بازخرید اوراق برای بانی جهت کاهش هزینه مالی اوراق و ایجاد امکان عرضه خصوصی اوراق با نرخ ترجیحی نیز از دیگر راهحلهایی است که میتواند به رفع مشکلات موجود کمک کند.

به عنوان آخرین سؤال، آیا در این نشست تصمیم عملی هم برای راهکارهای پیشنهادی گرفته شد؟

بله. در پایان این جلسه مقرر شد هر کدام از اعضای شرکتکننده متناسب با حوزه کاری خود اقداماتی را در خصوص حل مشکلات انجام دهند. باتوجه به جایگاه شرکت کنندگان که از سازمان بورس، کمیته فقهی و شرکت مدیریت دارایی مرکزی و با سمتهای اثرگذار سازمانی بودند، امید است که پیگیریهایشان نتیجه بخش باشد.