۱۱هزار تومان؛ ارز مسافرتی پس‌کوچه‌ای

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،هرچند قرار بود ارز مسافرتی و جزئی در بازار صرافی‌ها با نرخی نزدیک به نرخ بازار ثانویه تأمین شود اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد نه‌تنها نرخ بازار آزاد تناسبی با نرخ ثانویه ندارد و دلار تا مرز 11هزار تومان قیمت می‌خورد بلکه از تأمین ارز موردنیاز هم ناتوان است. بسیاری از صرافی‌های خیابان فردوسی یا تعطیل هستند یا ارز نمی‌فروشند. آن تعداد انگشت‌شمار صرافی‌ها هم که کرکره‌های خود را بالا کشیده‌اند، فقط کار خرید انجام می‌دهند و حاضر نیستند ارزی بفروشند. فقط دو صرافی در این راسته عرضه ارز مسافرتی را انجام می‌دهند و مسافران پشت در آنها صف طولانی بسته‌اند. دلار تمام شده و فقط یورو می‌فروشند؛ آن‌هم در حجمی محدودتر از سهمیه پنج‌هزار یورویی تعیین‌شده بانک مرکزی برای مسافران.

می‌خریم و نمی‌فروشیم

ماجرای ممنوعیت کار صرافی‌ها اگرچه با اجرای بسته ارزی جدید دولت به پایان رسید اما همچنان این بازار در کماست. فروشندگان خیابانی مانند قبل در کوچه پس‌کوچه‌های خیابان فردوسی ارز ردوبدل می‌کنند و صرافی‌ها می‌گویند ارزی برای عرضه نداریم و فقط ارز می‌خریم. اکثر صرافی‌ها یا تعطیل هستند یا یک پرینت «خریدوفروش ارز نداریم» روی شیشه مغازه‌هایشان نصب کرده‌اند. در میان صرافی‌ها فقط دو صرافی هست که ارز مسافرتی می‌فروشند و مسافران زیادی پشت در آنها صف کشیده‌اند. یکی از آنها می‌گوید شش ساعت است اینجا ایستاده‌ام و هنوز نوبتم نشده است، چند ساعتی است که دلار تمام شده و فقط یورو می‌فروشند؛ به زور بتوان هزار یورو گرفت. یکی دیگر از مسافران با چمدان توی صف ایستاده و می‌گوید اگر امروز نتوانم ارز بگیرم، پروازم کنسل می‌شود. تعداد زیادی هم برای فروش ارز آمده‌‌اند و آنها بدون اینکه لازم باشد، توی صف منتظر بمانند، یک‌راست به داخل صرافی هدایت می‌شوند. یکی از دستفروشان ارزی هم می‌گوید، صراف‌ها یا ارز کافی ندارند که بفروشند یا می‌خواهند ارز بازار را جذب کنند و تا نرخ‌ها به یک ثباتی نرسیده، ارز را احتکار کنند. تمام حرف‌های جسته‌و‌گریخته و با احساس ترسی که از سوی صراف‌ها و دستفروشان گفته می‌شود، اگر شایعه‌ها را کنار بگذاریم، یک واقعیت مشترک را بیان می‌کند؛ بازار صرافی‌ها پاسخ‌گوی نیاز ارزی نیست و همین کمبود اجازه نزدیک‌شدن نرخ بازار آزاد به ثانویه را نمی‌دهد. درحالی‌که نرخ ارز بازار ثانویه دیروز در کانال هشت‌هزارتومان قیمت‌گذاری شد اما در بازار آزاد به قیمت 10هزار و 300 تومان خریداری و به قیمت 10هزار و 500 تومان فروخته می‌شد. عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی، پیش‌تر گفته بود: نرخ بازار آزاد نهایتا پنج درصد بیشتر از نرخ بازار ثانویه خواهد بود اما شواهد نشان می‌دهد در روزهای ابتدایی اجرای این بسته هر روز بر فاصله میان نرخ آزاد و ثانویه افزوده می‌شود، ضمن اینکه نرخ هر دو بازار روزانه در حال افزایش است. فعالان بازار آزاد پیش‌بینی مثبتی درباره ثبات بازار ارز ندارند و معتقدند اگر بانک مرکزی اقدام به تزریق ارز در بازار نکند یا به روش‌های دیگری میزان عرضه متناسب با میزان تقاضا نشود، جهش ارزی مهار نمی‌شود و نرخ دلار تا 14هزارتومان هم پیش خواهد رفت. این پیش‌بینی تا قبل از وضع تحریم‌های اقتصادی است و اگر این تحریم‌ها اعمال شود، باید منتظر نرخ‌های بالاتر از این بود.

سیگنال‌های نرخ ثانویه برای آزاد

سعید بیات، کارشناس اقتصادی درباره وضعیت بازار صرافی‌ها در واکنش به بسته ارزی دولت توضیح داد: سیاست بانک مرکزی قطعا برای ایجاد شفافیت مهم است اما تا زمانی که مکانیسمی برای عرضه ارز تنظیم نشود، نمی‌توان به شفافیت و نرخ‌های واقعی رسید.

بیات عملکرد بازار آزاد و نرخ آن را کاملا وابسته به بازار ثانویه می‌داند و معتقد است تا زمانی که دولت برای عرضه‌کنندگان بزرگ ارز مانند پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها نظام نظارتی دقیقی ترتیب ندهد تا آنها مجبور به عرضه ارز خود در سامانه نیما شوند، میزان عرضه ارز با مشکل مواجه خواهد بود و کمبود سمت عرضه منجر به روند صعودی نرخ ارز خواهد شد. او ادامه داد: اگر در سامانه نیما ارز به اندازه موردنیاز تقاضا وجود داشته باشد، خود به خود این سیگنال به بازار آزاد و صرافی‌ها هم فرستاده می‌شود که نرخ‌های خود را متناسب با نرخ بازار ثانویه تعیین کنند و معاملات بیشتری با این نرخ شکل خواهد گرفت. بنابراین فقط در صورت عرضه مرتب و دقیق ارز پتروشیمی‌ها در بازار ثانویه، نرخ بازار دوم می‌شکند و بازار آزاد هم از آن تبعیت خواهد کرد.

بانک مرکزی ارز تزریق کند

اما حسین توکلیان، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، ریشه تداوم جهش ارزی را بیشتر در سیاست‌های بانک مرکزی می‌داند تا مکانیسم بازار. او توضیح داد: بانک مرکزی اعلام کرده که نرخ بازار آزاد باید مبتنی بر نرخ بازار ثانویه باشد اما در ضمن این را هم اعلام کرده که ما ارزی به بازار تزریق نمی‌کنیم. بنابراین تا زمانی که مداخله‌ای از سمت بانک مرکزی در بازار صورت نگیرد، نرخ‌ها همین مسیر کنونی را طی می‌کنند.

او ادامه داد: سیاست بانک مرکزی در راستای شفافیت و ثبات بازار ارز زمانی می‌تواند به منصه ظهور برسد که با عرضه ارز بتواند بازار را تعمیق کند و نرخ‌ها از حالت التهاب و روانی و افسارگسیختگی نجات پیدا کنند. سیاست‌گذار نمی‌تواند فقط برنامه بدهد و در راستای آن اقدام عملیاتی انجام ندهد. بسته ارزی دولت اگرچه از محتوای قابل دفاعی برخوردار است اما در عرصه عملیاتی با ابهام همراه است. بانک مرکزی فقط با اعلام اینکه ارز خود را به سامانه نیما بیاورید، نمی‌تواند مشکل عرضه‌نشدن ارز پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها را حل کند؛ باید مکانیسمی ایجاد کند که صادرکنندگان ارزی چاره‌ای جز عرضه ارز خود نداشته باشند. زمانی هم که اختلاف نرخ ارز آزاد و ثانویه زیاد باشد، نمی‌توان انتظار داشت صادرکننده عرضه ارز خود را با نرخ پایین بازار ثانویه انجام دهد.

توکلیان معتقد است بانک مرکزی یک واقعیت را انکار و در مواجهه با آن صورت‌مسئله را پاک کرده است. او توضیح داد: ما باید این واقعیت را بپذیریم که ارز امروز به تنها مأمن سرمایه‌گذاری و به‌عنوان دارایی خارجی تبدیل شده و این تقاضا وجود دارد. تا زمانی هم که این تقاضا وجود دارد و تأمین نمی‌شود، این التهابات ارزی ادامه خواهد داشت.