امکان آزاد سازی سهام عدالت با مدل گواهی سپرده

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین، رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران است که این روزها با راه اندازی اوراق آتی سبد سهام و معرفی ابزارهای جدیدی همچون وارانت در کانون توجه سرمایه گذاران قرار گرفته است.

وی از مدلی برای واگذاری مالکیت سهام سخن گفته که می‌تواند همچنان حق رأی را برای مالک قبلی حفظ کند. مدلی که به اعتقاد وی می‌تواند در صورت فراهم بودن شرایطی برای سهام عدالت نیز در نظر گرفته شود.

این گفت و گوی کوتاه را در ادامه بخوانید:

- راه اندازی اوراق آتی سبد سهام در حالی است که پیش از این معامله گران بازار سهام از ابزارهای مشتقه بر روی سهام استقبال چندانی نکرده‌اند. از طرفی ایراد سامانه‌های معاملاتی نیز همچنان پابرجاست و در این بین کارکرد اوراق مشتقه سبد سهام برای همه فعالان بازار شناخته شده نیست.

کیانی: قدر مسلم ابزارهای مشتقه کارکرد تعادل بخشی در بازار ندارند و تنها به سرمایه گذار کمک می‌کند در شرایط متعادل بازار، خود را نسبت به ریسک‌ها پوشش دهد. در عین حال این انتظار برای معامله گر وجود دارد که در شرایط نزولی و صعودی بازار بواسطه ابزارهای متنوع نیز بتواند کسب انتفاع کنند.

گرچه ابزارهای تعادل بخش برای بازار سهام کارکرد خود را دارند اما بطور مشخص عملیات بازار گردانی در تعادل بخشی بازار کمک می‌کند.ابزارهای مشتقه سهام ممکن است به نوعی به بازار گردان‌ها کمک کنند تا آن‌ها نیز بتوانند ریسک خود را پوشش دهند.

- برای بازار گردانی که هنوز فروش استقراضی سهام را در سبد سرمایه گذاری‌های خود در اختیار ندارد چگونه با قرار داد آتی سبد سهام که پیش از آن اقبالی برای استفاده از قرار آتی سهام نداشته می‌توان موفقیتی را انتظار داشت؟

کیانی: ابزار فروش استقراضی سهام یا short sell از پیچیدگی خاصی برخوردار است که البته بر روی آن کار زیادی شده و مصوبه کمیته فقهی را نیز در اختیار دارد.

اما در حال حاضر بازارگردان با استفاده از قرار دادهای آتی و اختیار معامله خرید و فروش سهام می‌تواند در شرایط نزولی بازار نیز ریسک معامله گر را پوشش دهد چراکه با فروش قرار دادهای آتی در شرایط نزولی بازار و یا با خرید موقعیت‌های فروش از طریق قرار دادهای اختیار معامله در بازار سهام می‌توان انتفاع کسب کرد.

اگر چه در کاربرد مفید فروش استقراضی سهام برای بازار گردان تردیدی وجود ندارد اما در حال حاضر عملیات بازارگردانی معطل فروش استقراضی نیست.بیش از هر چیزی هم اکنون موضوع الگوریتم تریدینگ برای بازار گردان‌ها و استفاده از آن برای خرید و فروش‌های پیوسته از اهمیت بالایی برخوردار است.

- این الگوریتم‌ها در بازار قراردادهای آتی سبد سهام قرار است چگونه در شرایط نزولی بازار به بازار گردان‌ها کمک کنند؟ مردم عادی که بطور عموم قادر نیستند از این بازارها همواره استفاده کنند.

کیانی: کار با ابزارهای مشتقه سهام بطور طبیعی سرمایه گذاران حرفه ای تری را طلب می‌کند و این در حالی است که در خرید و فروش عادی سهام هم شاید ورود مستقیم سرمایه گذار حقیقی به بازار مناسب نباشد، چه برسد به ابزارهای مشتقه زیرا این ابزارها نسبت به سایر معاملات از ریسک بالاتری برخوردار هستند.

اگر صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک ما بین سرمایه گذاران غیر حرفه ای و مدیران حرفه ای فعال شوند و آن صندوق‌ها اجازه داشته باشند که در بازار آتی سهام به دفعات، موقعیت‌های خرید و فروش بویژه بر روی اوراق آتی سبد سهام را اخذ کنند، می‌توان سرمایه گذاران غیر حرفه ای را بظور غیر مستقیم از بازار مشتقه منتفع کرد.

بر اساس آماری که WFE و سازمان همکاری‌های اقتصادی تهیه کرده، حجم کل معاملات مشتقه از کل معاملات اوراق بهادار در بورس‌ها رو به افزایش است. زمین بازی برای بورس بازها و شرایط معاملات در حال تغییر است و در این بین ابزارهای مشتقه نقش پررنگ تری را دارند. بورس ایران نیز به این سمت در حال حرکت است و بهترین نهاد سازی در بازار سرمایه توسعه صندوق‌های سرمایه گذاری است.

- صندوق‌های سرمایه گذاری در زمینه معاملات اوراق آتی سبد سهام هم اکنون تا چه حد مانور می‌دهند؟

کیانی: آغاز معاملات اوراق آتی سبد سهام توسط صندوق‌ها انجام شده و همچنان نیز ادامه دارد. نکته قابل تأمل اینکه هم اکنون دو میلیون سرمایه گذار در صندوق‌های سرمایه گذاری حضور دارند که می‌تواند ظرفیت ویژه ای برای توسعه ابزارهای مشتقه سهام از طریق بکارگیری صندوق‌های سرمایه گذاری در بازار به شمار رود.

- در حال حاضر صندوق‌های سرمایه گذاری با چه ویژگی و اندازه ای می‌توانند در این ابزارها شرکت کنند؟آیا صندوق‌های با درآمد ثابت نیز می‌توانند در بازار مشتقه فعال شوند؟

کیانی: در این زمینه منعی وجود ندارد چون صندوق‌های درآمد ثابت تا 5 درصد سرمایه خود را می‌توانند در بازار اوراق بهادار بکار گیرند.

*تابلوی کنسول تالار معاملات بورس تهران در خیابان جمهوری*

- اهرم مالی بکار گرفته شده برای اوراق آتی سبد سهام چیست ؟

کیانی: اهرم یک به 5 برای اوراق آتی سبد سهام در نظر گرفته شده است.یعنی در ازای وجه یک سهم می‌توان این ابزار را بر روی 5 سهم بکار گرفت. جالب اینکه حجم معاملات آتی و اختیار معامله سبد سهام به مراتب بیشتر از حجم معاملات آتی و اختیار معامله تک سهم است.

- برنامه راه اندازی اوراق وارانت در بازار سهام هم اکنون در چه وضعیتی است؟

کیانی:هم اکنون مصوبه تأیید اوراق وارانت از کمیته فقهی سازمان بورس دریافت شده و بر روی دستور العمل آن در حال برنامه ریزی هستیم. بطور کلی وارانت زیر مجموعه ابزار اختیار معامله سهام قرار می گیردبه عبارتی نوعی اختیار معامله است منتهی کسی که موقعیت فروش در وارانت اخذ می‌کند نمی‌تواند هر شخص حقیقی یا حقوقی عادی باشد.

نهادهای مالی بزرگ و شرکت‌های معتبر از این امکان برخوردارند که از طریق وارانت موقعیت اختیار فروش بگیرند. به این ترتیب مدیریت ریسک این ابزار راحت تر می‌شود و با توجه به مشکلات حوزه نرم افزاری و دردسرهای‌ آن، قدر مسلم وارانت به لحاظ اجرایی می‌تواند کار را برای همه راحت تر کند.

به عبارتی شرکت‌ها می‌توانند با تضامین و یا با نرخ‌های اعتباری بالایی که در اختیار دارند یا وثایق آن‌ها، از سازمان بورس مجوز بگیرند و تا سقف مشخصی اقدام به فروش اوراق اختیار معامله سهام کنند.

- موضوع بررسی گواهی سپرده و واگذاری حق رأی سهامدار در مجامع به کجا رسید؟

کیانی: این ابزار به گونه ای طراحی شده که با وجود واگذار کردن سهم و معامله آن اما می‌توان بخشی از حق رأی سهامدار که مربوط به تعیین مدیران شرکت است از فروش مستثنی می‌شود.کمیته فقهی سازمان بورس در این ابزار با این مسئله که تمامی حق رأی همچنان در مالکیت سهامدار عمده باشد موافقت نکرده است.

بطوریکه عنوان شده مواردی مثل تعیین حسابرس یا تصویب صورت‌های مالی در مجامع سالانه باید سهامدار خرد بتواند رأی بدهد اما در انتخاب مدیران شرکت، همچنان سهامدار عمده حق رأی خود را خواهد داشت ولی مالکیت را می‌تواند واگذار کند.

سهامدار خرد نیز اصولاً دنبال مدیریت شرکت نیست. این موضوع در سه حالت به تصویب کمیته فقهی رسید بطوریکه یک نهاد واسط در این معامله قرار می‌گیرد و نهاد واسط گواهی سپرده خود را به سرمایه گذاران بفروشد.

حالت دوم صندوق سرمایه گذاری تک سهم در این بین وجود داشته باشد و واحدهای سرمایه گذاری این صندوق به سرمایه گذاران داده شود.

و حالت سوم نیز این گونه بود که این سهم در سمات سپرده شود و معامله ای بر روی آن صورت نگیرد. اما با استناد به آن سهمی که وثیقه شده، بتوان اوراقی را منتشر و به سرمایه گذاران داده شود.مقررات این موضوع هم اکنون نگارش شده و به سازمان بورس ارسال شده تا بررسی و تصویب شود.

- آیا این کیفیت برای سهام عدالت نیز می‌تواند اجرا شود؟

کیانی: این موضوع قدر مسلم برای سهامداران عمده ای که نمی‌خواهد کنترل شرکت را از دست بدهد مطرح است.مالکان سهام عدالت شامل سهامداران خرد هستند و اصولاً کنترلی بر روی شرکت ندارند. بنابراین این کارکرد قابل تصور نیست مگر اینکه برعکس آنرا متصور باشیم. یعنی دولت، این سهم را واگذار کند اما مدیریت را نخواهد از دست بدهد. شاید در این وضعیت بتوان از این ابزار برای سهام عدالت نیز استفاده کرد.