به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری انلاین، هیچ کشوری در جهان تاکنون نتوانسته موارد تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری را به صفر برساند، اما برخی کشورهای توانسته اند با طراحی و اجرای راهکارهای مختلف وقوع این تخلفات تا حد ممکن کاهش دهند.

تقلب مالی (Fraud)، فساد مالی (Corruption) و رشوه‎خواری (Bribery) پدیده‎های شوم و مخربی در فعالیت‎های اقتصادی هستند که در همه کشورهای جهان بدون استثناء دیده می‎شوند. حتی کشورهایی از جمله استرالیا، نیوزلند، کانادا، و کشورهای اسکاندیناوی (فنلاند، سوئد، و نروژ) که از آنها به عنوان پاکترین کشورهای جهان از این حیث یاد می‎شود نیز از گزند این پدیده‎های شوم و مخرب مصون و در امان نیستند. به عنوان مثال، بخش استرالیایی موسسه حسابداری KPMG (چهارمین موسسه بزرگ حسابداری جهان) در سال 2012 گزارشی را از یافته‎های تحقیق خود درباره تقلب مالی، رشوه‎خواری، و فساد مالی در استرالیا و نیوزلند در بازه زمانی 2010 تا 2012 منتشر کرد که خواندن آن برای علاقه‎مندان خالی از لطف نیست و گویای این واقعیت است که حتی پاک‎ترین کشورهای جهان نیز از وقوع این پدیده‎های ناخوشایند در امان نیستند.
اما واقعیت مهم دیگر این است؛ با وجود این که در هیچ کشور جهان تا کنون نتوانسته‎اند موارد تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری را به صفر برسانند، ولی با طراحی و اجرای راه‎کارهای مختلفی توانسته‎اند وقوع این تخلفات را تا حد ممکن کاهش دهند. در این ارتباط، مهمترین اصل این است که اراده جمعی (هم حاکمیتی و هم مردمی) برای مبارزه با تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری وجود داشته باشد. 
در این یادداشت، به اثربخش‎ترین سازوکار مبارزه با این پدیده‎های شوم و مخرب اشاره‎ای گذرا خواهد شد؛ سازوکاری که در متون تخصصی ضدتقلب جهان از آن با عنوان «افشاگری» (Whistle Blowing) یاد می‎شود.

** Whistle Blowing چیست؟
بیشتر خواننده این یادداشت حتماً 'نورمن ویزدوم' (کمدین نامدار انگلیسی) را در آن فیلم مشهورش به یاد دارند که لباس پلیس به تن داشت و به درخواست کودکانی که فوتبال بازی می‌کردند داوری بازی آنان را پذیرفت. سپس، دمیدن‌های (Blowing) پی‌درپی او در سوت (Whistle) ویژه پلیس انگلستان حین داوری باعث شد تا پلیس‌های گشتی دیگر شهر هم شروع کنند به سوت زدن و در عرض چند دقیقه پس از آن، لشگری از پلیس‌ها در شهر به دنبال دزد بودند!!
این تصویر هر چند کمدی و آمیخته با طنز است؛ ولی بهترین مثال برای نشان دادن مفهوم Whistle Blowing یا «افشاگری» تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری است. در واقع، ورود این اصطلاح در ادبیات ضدتقلب جهان از همین سازوکار مورد استفاده توسط پلیس انگلستان در باخبر کردن دیگر همکاران‌شان از وجود افراد خلافکار در شهر اقتباس شده است. پلیس‌های گشتی انگلستان بر پایه یک سنت قدیمی هنگام برخورد با یک فرد خلافکار در شهر، هم‌زمان با تعقیب وی، در سوت (whistle) خود می‌دمیدند (blowing)، تا با اطلاع‌دادن به دیگر همکاران خود، آن خلاف‌کار را راحت‎تر دستگیر کنند.
بر این مبنا، امروزه در ادبیات ضدتقلب، «افشاگر» (whistle-blower) شخصیتی حقیقی (مثل، کارکنان و مشتریان شرکت‎ها و سازمان‎های بخش خصوصی و دولتی، خبرنگاران، و عموم مردم) یا شخصیتی حقوقی (مثل، سازمان‎های مردم‎نهاد، رسانه‎های گروهی، کمپین‎ها و ...) است که افکار عمومی یا مقامات صلاحیتدار را از وجود شخص (یا اشخاص) متخلف یا فعالیت‌های متخلفانه در بخش دولتی، عمومی، یا خصوصی آگاه می‌کند. فعالیت‌های متخلفانه نیز طیف گسترده‌ای از کارهای غیرقانونی، زیر پا گذاشتن مقررات، و تهدید منافع عمومی یا خصوصی، از جمله، تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری را در برمی‌گیرد.

** اهمیت افشاگری
طبق گزارش دوسالانه انجمن بازرسان رسمی تقلب (ACFE) با عنوان «گزارش به ملت‎ها درباره تقلب و سوء‌استفاده شغلی» (2016) که معتبرترین و گسترده‎ترین تحقیقات تقلب‎پژوهی در سطح بین‎المللی محسوب می‎شود، به رغم وجود سازوکارهای گوناگونی که برای پیشگیری و کشف تقلب در شرکت‎ها و سازمان‎ها وجود دارد؛ از جمله، حسابرسی داخلی، حسابرسی مستقل، کنترل‎های داخلی، و سازوکارهای دیگر؛ هنوز هم، افشاگری نخستین راه کشف تقلب در شرکت‎ها و سازمان‌های سرتاسر جهان است. 
طبق این گزارش (2016)، نزدیک به 40 درصد از موارد تقلبی که در بازه زمانی مورد مطالعه این گزارش کشف شده‎اند، از طریق خبررسانی یک کارمند، فروشنده یا دیگر افشاگران برملا شده‎اند. این مقدار در گزارش 2014 و 2012 این انجمن نیز به ترتیب 42 و 43 درصد بودند. 
نکته با اهمیت دیگر این است که طبق همان گزارش، در شرکت‎ها و سازمان‌هایی که دوره‌های آموزشی آگاهی از تقلب را برای کارکنان اجرا می‌کنند، بیش از نیمی از زیان‌های تقلب کاهش می‌یابند. در واقع، کارشناسان ضدتقلب با تکیه بر آمار متکی بر تحقیقات انجام‎شده در سطح بین‎المللی بر این باورند که بیشتر کارکنان آموزش‌دیده هنگام روبروشدن با موارد مشکوک به تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری، در صورتی که مسیرهای مناسبی نیز برای افشاگری وجود داشته باشد، این موارد را گزارش می‌کنند.
جالب است بدانیم، طبق همین گزارش، شرکت‎ها و سازمان‎ها به طور میانگین هر سال دستکم پنج درصد از درآمد خود را در اثر تقلب‎های مالی از دست می‎دهند. بنابراین، طبق یافته فوق، شرکت‎ها و سازمان‎ها می‎توانند با آموزش کارکنان خود برای گزارش موارد مشکوک به تقلب مالی و تعبیه کردن سازوکارهای دریافت این اخبار و گزارش‎ها دستکم 2.5 درصد از درآمد سالیانه خودشان را از گزند متقلبان حفظ کنند. به عنوان مثال، یک بانک ایرانی را در نظر بگیرید که نزدیک به 20 هزار میلیارد ریال در سال درآمد دارد. مدیران این بانک از این طریق می‎توانند به طور میانگین هر سال دستکم حدود 500 میلیارد ریال از خسارت‎های تقلب‎های مالی را در بانک تحت مدیریت خود کاهش بدهند. حالا بگذریم که بعضی از کارشناسان معتقدند که این اعداد برای کشورهای کمتر توسعه یافته به مراتب بیشتر و با اهمیت‎تر از این مبالغ میانگین جهانی است. 

** خطوط تلفنی داغ (Hotlines): متداول‎ترین سازوکار دریافت اطلاعات از افشاگران
اختصاص و ترویج یک شماره تلفن اضطراری برای افشاگری موارد تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری که در متون تخصصی ضدتقلب از آن با اصطلاح «خطوط داغ» (Hotlines) یاد می‎شود، یکی از مهمترین سازوکارهای کشف اولیه موارد تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری است که در هر شرکت و سازمانی می‎توان آن را با کمترین هزینه‎ای اختصاص داد و بین افشاگران بالقوه ترویج کرد. 
در زمینه راه‎اندازی خطوط تلفنی داغ، مهمترین و کلیدی‎ترین نکته این است که به روش‎های مختلف این اطمینان در تماس‌گیرندگان ایجاد شود که تحت هر شرایطی ناشناس خواهند ماند. این اطمینان راهی را پیش روی همه کارکنان و اشخاص بیرون از شرکت‎ها و سازمان‎ها قرار می‎دهد تا بتوانند موارد مشکوک به تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری را بدون کوچکترین هراسی از واکنش‌های تلافی‌جویانه و انتقام‌جویانه به مدیریت شرکت‎ها و سازمان‎ها گزارش کنند.
راه ساده‎تر و کم‎هزینه‎تر این است که سامانه دریافت این پیام‎ها به صورت به اصطلاح «منشی تلفنی» (دستگاه‎های اپراتور) باشد. مزیت این روش، علاوه بر سادگی و هزینه کم، این است که فرد تماس‎گیرنده بدون نگرانی از مواجهه با پرسش‎های اپراتور تلفن، می‎تواند پیام خود را بگذارد. ولی عیب بزرگ این روش این است که ممکن است اطلاعات دریافتی به قدری ناقص باشند که قابلیت استفاده بسیار ناچیز یا حتی غیرممکنی در کشف موارد گزارش‎شده داشته باشد. 
به همین دلیل، راه مناسب‎تر این است که افراد آموزش‎دیده‎ای کار پاسخگویی به این تماس‎ها را انجام دهند. به عنوان مثال، با توجه به این که افشاگران اغلب هنگام تماس با خطوط تلفنی داغ دلواپس و دستپاچه هستند، کارکنانی که به این تماس ها پاسخ می دهند باید بسیار محتاط باشند تا از ایجاد نگرانی مضاعف در تماس‎گیرندگان خودداری کنند. زیرا این قبیل برخوردها ممکن است موجب اضطراب یا ترس تماس‌گیرندگان شود و ناگهان تماس را قطع کنند. در واقع، کارکنانی که به این تماس ها پاسخ می دهند باید این مهارت را داشته باشند که با زبان دوستانه و بدون ترساندن تماس‌گیرندگان بتوانند پاسخ‌ها را از زیر زبان آنان بیرون بکشند. آنان از همان لحظه‌های نخست تماس باید با لحنی دل‌گرم‌کننده و برانگیزاننده به افراد تماس‌گیرنده احترام بگذارند، در آنان اطمینان به وجود بیاورند، و برای شنیدن اطلاعات آنان از خود بردباری نشان دهند. 
در این ارتباط، رهنمودهای مشخصی نیز در متون تخصصی در سه گروه: (1) روان‎شناسی برخورد با افشاگران (ایجاد اطمینان؛ و ترغیب به ارائه اطلاعات اثربخش)؛ (2) گروه‎بندی تماس‎ها؛ و (3) پالایش تماس‎ها، وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
 به تماس گیرنده اطمینان داده شود این تماس محرمانه است و به او گفته شود هیچ الزامی برای شناخته‌شدن در هیچ‌ زمانی وجود ندارد. مگر این که تماس‌گیرنده داوطلبانه بخواهد خود را معرفی کند.
 زمان و تاریخ تماس ثبت شود.
 نام، شماره شناسایی و محل پاسخ‌دهنده ثبت شود.
 یک شماره شناسه به تماس‌گیرنده اختصاص داده شود.
 از تماس گیرنده پرسیده شود که آیا یکی از کارکنان، فروشندگان، پیمانکاران، یا مشتریان است، یا فرد دیگری است.
 تماس گیرنده ترغیب شود تا جایی که می‌تواند جزئیات بیش‌تری از آن رویداد مشکوک به تقلب مالی، فساد مالی یا رشوه‎خواری بیان کند.
 از تماس گیرنده پرسیده شود چگونه از این رویداد آگاه شده است.
 بفهمید چه افرادی در این رویداد درگیر بوده‌اند. نام‌ها، عناوین شغلی، نشانی‌ها و هر اطلاعات تماس دیگری را که تماس‌گیرنده ممکن است داشته باشد از وی بپرسید.
 متوجه شوید این رویداد کی اتفاق افتاده است و آیا هنوز در حال انجام است.
 درباره هرگونه شواهد فیزیکی یا الکترونیکی که ممکن است تماس¬گیرنده داشته باشد و بطور مستقیم مربوط به این رویداد باشد بپرسید.
 به تماس گیرنده بگویید هر چند که ممکن است وی در آینده نیز فرصتی پیدا کند تا اطلاعات بیش‌تری بدهد ولی به صلاح است که در همین تماس اول تا جایی که می‌تواند جزئیات بیشتری را با شما در میان بگذارد، تا سازمان بتواند به‌طور اثربخش این تماس را پیگیری کند.

** محافظت از افشاگران
با توجه به این که در موارد تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری عمدتاً پای مبالغ هنگفت و منافع سرشاری در میان است؛ به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان ضدتقلب ورود به عرصه مبارزه با تقلب مالی، فساد مالی و رشوه‎خواری را به جنگی تمام‌عیار تشبیه کرده‌اند که سربازان و سرداران حاضر در هر دو جبهه این نبرد جانانه با یکدیگر پیکار می‌کنند. بنابراین، افشاگران در هر جای دنیا که در سوت خود بدمند تا فرد یا گروه متخلفی را رسوا کنند ممکن است با واکنش‌های تلافی‌جویانه گوناگون و گاهی مرگبار روبرو شوند. به همین دلیل، در بیشتر کشورهای توسعه‎یافته قوانین و سازوکارهای اطمینان‎بخشی برای محافظت از افشاگران در برابر اقدامات تلافی‎جویانه وجود دارد.

** تشویق افشاگران
«لری کرامبلی»، تقلب‌پژوه آمریکایی، جمله معروفی دارد که می‎گوید: «تقلب مثل موریانه بنیان سازمان را می‌خورد». به همین دلیل، در کشورهای توسعه‎یافته علاوه بر محافظت از افشاگران در برابر اقدامات تلافی‎جویانه، پاداش‎های نقدی هنگفتی (گاه تا 30 درصد مبلغ مورد افشاء شده) نیز در پاسداشت افشاگری به آنان اعطا می‎شود و با این افراد همانند قهرمانان ملی رفتار می‎شود. زیرا این افراد را در واقع محافظان و پاسداران منافع عمومی و بنیان‎های اقتصادی و حتی امنیتی کشورهای خود می‎دانند.
به عنوان مثال، در سال 2002 سه بانوی افشاگر، با تیتر «افشاگران» توسط مجله «تایم» به عنوان شخصیت سال برگزیده شدند. این بانوان عبارت بودند از:
(1) «شرون وتکینز»، معاون توسعه شرکتی شرکت «انرون»، که رسوایی مالی این غول فعال در بخش انرژی جهان را برملا کرد. این رسوایی مالی تاریخی علاوه بر این که موجب فروپاشی یکی از پنج موسسه بزرگ حسابرسی جهان (آرتور اندرسن) شد و به وقوع یک زلزله در حرفه حسابداری و حسابرسی جهان تشبیه شد؛ سرمنشاء اصلاحات بسیار گسترده و بنیادی در نظام گزارشگری مالی، حسابرسی و راهبری شرکتی آمریکا و حتی جهان قرار گرفت.
(2) «سینتیا کوپر»، که مدیریت گروهی از حسابرسان داخلی شرکت مخابراتی «وردکام» آمریکا را برعهده داشت. این گروه بطور پنهانی و گاهی تا پاسی از شب به بازرسی تقلب مالی آن شرکت مشغول بودند و سرانجام کوپر این تقلب مالی را افشا کردند. مبلغ آن تقلب نزدیک به 3.8 میلیارد دلار بود و در آن زمان بزرگترین تقلب مالی تاریخ آمریکا به‌شمار می‌رفت.
(3) «کالین راولی»، رییس اداره مشاوره حقوقی FBI ایالت مینیاپلیس آمریکا که افشاگری وی در خصوص برخی فسادها در آن سازمان موجب تجدیدساختار آن و ایجاد یک اداره امنیتی جدید در آن شد.